.
Bereid je voor op een lange, strenge coronawinter: ‘Het wordt taai’
=====================================================
Met een virus dat ons nog steeds in de houdgreep heeft, duikt Nederland een lange, onzekere winter in. Wat staat ons te wachten, met de feestdagen op komst? Het wordt taai, voorspellen virologen. Het virus zal niet verdwijnen, een vaccin gaat ons (nog) niet redden. Maar er zijn ook lichtpuntjes.
Chris van Mersbergen10 oktober 2020, 21:27
Het is oktober. In de onbezorgde jaren van weleer begonnen we ons rond dit tijdstip misschien heel langzaam druk te maken over de bestemming van onze wintersportvakantie, of over de naderende kerst - wanneer gaan we naar de schoonfamilie, en moet dat nou écht weer de hele dag?
Hoe anders is het nu. Omdat het coronavirus ons land al ruim zeven maanden in een oncomfortabele houdgreep heeft, zijn de vraagstukken die ons bezighouden in deze oktobermaand een stuk ingrijpender. Kunnen we met kerst überhaupt wel met de familie bij elkaar komen? Hoe ziet de wereld er dan uit? Mogen we in februari wel naar de Alpensneeuw? Houdt het personeel in onze ziekenhuizen het vol? En wanneer zijn we eindelijk van deze rottige ellende af?
Het is onmogelijk om dit soort vragen tot in detail te beantwoorden. Maar er valt wel degelijk iets te zeggen over de (spoileralert) lange, taaie winter die ons wacht. Virussen worden al meer dan een eeuw bestudeerd door virologen. En zoals zij terecht voorspelden dat een pandemie ons sneller zou gaan treffen dan wij misschien wilden geloven, kunnen ze ook iets vertellen over het verloop van zo’n enorme virusgolf.
1. Dit virus laat zich niet stoppen. In ieder geval niet door ons.
Alsof ze het erom deden, ons in het Westen een beetje wilden jennen. De beelden van feestende jongeren in het Chinese Wuhan, die dansten of corona nooit bestond, gingen onlangs de wereld over. Het is een ergerniswekkend contrast: in de stad waar corona ontkiemde, lijken ze nergens meer last van te hebben. En wij weten ons al meer dan een half jaar geen raad met (dixit premier Rutte) ‘dat kut-virus’. We komen er maar niet vanaf.
Het slechte nieuws: dat gaat ons ook deze winter niet lukken. Hoe hard we ook rennen, corona zal ons steeds weer inhalen. Het is enerzijds het natuurlijke karakter van een pandemie, zegt Ron Fouchier, hoogleraar moleculaire virologie aan het Erasmus MC in Rotterdam. “Het virus gaat door tot we de samenleving immuniteit bereikt, daar is wat mij betreft niks aan te doen.’’
“Deze golf rolt de rest van de winter voort, minimaal tot aan het voorjaar,” beaamt Peter Rottier, emeritus hoog-leraar virologie en virusziekten aan de Universiteit Utrecht. “En misschien krijgen we volgend najaar wel een derde golf.’’ Termen als tweede en derde golf zijn maar ‘semantiek’, zegt Eric Snijder, hoogleraar moleculaire virologie aan het Leids Universitair Medisch Centrum. “Deze pandemie is gewoon één grote, lange uitbraak die af en toe onderbroken wordt door overheidsmaatregelen en die doorgaat tot genoeg mensen immuun zijn.’’
Hoe hard we ook rennen, corona zal ons steeds weer inhalen, zegt Ron Fouchier, hoogleraar moleculaire virologie aan het Erasmus MC in Rotterdam. BEELD HOLLANDSE HOOGTE / ANP
In theorie zou alleen menselijk handelen verspreiding van het virus deze winter kunnen stoppen. Dat kan héél misschien door een vaccin, daarover later meer. Het kan ook door hardhandig overheidsingrijpen, zoals in China. Maar zoals ze het in de communistische volksrepubliek doen, met uiterst strenge lockdowns en een verplichte app op de telefoon die elke beweging van burgers registreert, dat kan in ons liberale landje niet, gelukkig.
We kunnen wel een voorbeeld nemen aan andere democratieën die er veel beter dan wij in slagen om het virus onder controle te krijgen. Duitsland bijvoorbeeld, dat met een combinatie van maatregelen, testen, traceren en mensen in quarantaine plaatsen stukken meer succes heeft dan wij. Maar of het Nederland lukt om het virus in te dammen zonder dat nog strengere maatregelen nodig zijn? De virologen zijn somber. “Als ik zie dat we inmiddels qua besmettingen in de top van Europa zitten, dan lijkt het verder aantrekken van de teugels me onvermijdelijk," zegt Snijder.
Dat de GGD’s ruim zeven maanden na het uitbreken van de crisis nog steeds worstelen met het testen en bron- en contactonderzoek, is ook al geen goed teken. “Onze GGD’s lijken niet capabel genoeg,” is Rottier hard in zijn oordeel. “Ik ben er steeds weer verbaasd over hoe log en weinig efficiënt sommige van onze overheidsdiensten in elkaar zitten. Dat is wat mij betreft na deze crisis echt een parlementaire enquête waard. Het feit dat we een deel van onze testen in Abu Dhabi moeten laten analyseren, tekent voor mij echt ons onvermogen.’’
Natuurlijk zijn er ook positieve ontwikkelingen. Zoals de supersneltest, die binnen een kwartier moet aangeven of je besmet bent of niet. De eerste experimenten met die test zijn hoopgevend. Mocht deze test - en dit is uiterst belangrijk - massaal beschikbaar komen, dan kan het iets bijdragen aan het onder controle houden van het virus.
Ook het gedrag van de burger telt zwaar mee. De ervaring leert dat het vrij eigenwijze Nederlandse volk niet bepaald tot de meest gedisciplineerde op aarde behoort. Dus wordt ook dat spannend: lukt het de Nederlander om discipline te houden, of worden regels massaal genegeerd?
In dat laatste geval kan het wel eens een pittige winter worden. Fouchier: “Dit voorjaar hadden we het geluk dat het weer steeds mooier werd. Luchtwegvirussen houden om twee redenen van kou. Ten eerste omdat ze goed gedijen bij lage temperaturen en lage luchtvochtigheid. Ten tweede omdat mensen automatisch dichter op elkaar kruipen, waardoor verspreiding een stuk sneller gaat.’’
2. Een vaccin gaat ons deze winter waarschijnlijk (nog) niet redden
Veel vaccintrajecten sneuvelen in de laatste fase, waarschuwen deskundigen steevast. Toch is er goede hoop dat uiteindelijk één of meer van de zes door de EU-landen aangekochte vaccins de eindstreep haalt. Hoe lang dat nog duurt, weten we niet precies. Vervolgens is de vraag wanneer Nederland over de eerste doses kan beschikken, en wat we daar deze winter aan hebben.
Het resultaat zou zomaar tegen kunnen vallen. Voor twee vaccins (van AstraZeneca en Pfizer/BioNTech) bestaat de hoop dat ze, áls ze goedgekeurd worden, ons land in het eerste kwartaal van 2021 kunnen bereiken. Maar hoeveel doses krijgen we dan op korte termijn? Laten we als voorbeeld het vaccin van Pfizer en BioNTech nemen, het vaccin dat mogelijk als eerste op de markt komt. De Europese Commissie heeft 200 miljoen doses gekocht, Nederland krijgt daarvan 7,78 miljoen. Dat die niet allemaal in één keer komen, is volgens ingewijden zeker. Stel - en dit is een gunstig scenario - dat er eind februari 1 miljoen doses afgeleverd worden en op dat moment al precies bepaald is wie ervoor in aanmerking komen. Dan moeten al die vaccinaties ook nog uitgevoerd worden, een aantal weken later gevolgd door een tweede prik. “Een enorme logistieke operatie,” weet emeritus hoogleraar virologie Rottier. “Moeten de GGD’s dat óók nog doen? Ik houd mijn hart vast.’’