Eindelijk eens een verstandige publicatie in het Parool...
Opinie: ‘Maak zowel Oekraïne als Rusland Navo-lid’
Gorbatsjovs ideeën over een gemeenschappelijk veiligheidssysteem in Europa zouden ook vandaag de dag kunnen leiden tot vrede, betoogt historicus Arne Tulner. ‘Vroeg of laat zal dit ervan moeten komen.’
Arne Tulner6 september 2022, 17:00
Michail Gorbatsjov en bondskanselier Helmut Kohl krijgen in 1990 bij een bezoek aan Spiers een enthousiaste ontvangst. Beeld Getty Images
Michail Gorbatsjov en bondskanselier Helmut Kohl krijgen in 1990 bij een bezoek aan Spiers een enthousiaste ontvangst.BEELD GETTY IMAGES
‘You belong to us,’ sprak EU-voorzitter Von der Leyen tot de Oekraïners na de Russische inval in hun land. Mooi gesproken door een voorzitter die doorgaans strenge eisen stelt aan een EU-lidmaatschap. Maar gelden deze woorden niet even goed voor de Russen? Zorgt het categorisch buitensluiten van Rusland van elke vorm van Europese samenwerking niet juist voor een vijandig klimaat? Ligt deze discriminatie niet ten grondslag aan het huidige conflict tussen Rusland en Oekraïne?
Dat Oekraïne zich door grote buur Rusland bedreigd voelt is een understatement te noemen. Het land zoekt daarom toenadering tot het Navo-bondgenootschap. Tevergeefs: Oekraïne staat er militair alleen voor.
Maar ook Rusland voelt zich niet veilig in Europa, ook dat moet worden onderkend. Het door Oekraïne begeerde Navo-lidmaatschap wordt als een ontoelaatbare bedreiging van de eigen westgrens beschouwd. En dus is er nu oorlog in Europa. De uitkomst of Oekraïne al dan niet lid wordt van de Navo, lijkt alleen op het slagveld beslist te kunnen worden. Een immense tragedie met zinloos bloedvergieten lijkt onvermijdelijk.
Gorbatsjov
Totdat we ons de woorden van de nu overleden oud-Sovjetleider Gorbatsjov herinneren, die er op 18 mei 1990 bij de Amerikaanse minister Baker op aandrong alle voormalige Sovjetrepublieken, waaronder Oekraïne en Rusland, tot de Navo toe te laten. Dit zou het ultieme bewijs zijn van de vredelievende bedoelingen van het bondgenootschap. ‘We want to join Nato too,’ verklaarde Gorbatsjov dan ook, blijkt uit vrijgegeven NSA-gespreksverslagen.
Was hiermee het huidige conflict te voorkomen geweest en belangrijker nog: is hiermee het conflict niet alsnog op te lossen? Het antwoord op deze vragen is van verbluffende eenvoud en moet bevestigend luiden. Een Navo-toetreding van zowel Oekraïne als Rusland komt tegemoet aan de veiligheidseisen van beide partijen. Beide kunnen zich veilig voelen, want beide weten zich door bondgenoten beschermd. Door deze relatief eenvoudige Navo-expansie wordt de angel uit het conflict gehaald en komt de vrede vrij snel weer in zicht. En vroeg of laat zal deze vrede er toch moeten komen.
Van vijand tot partner
Van nog groter belang is dat hierdoor ook de Navo naar een hoger level getild kan worden. Door het omvormen van Rusland van vijand tot partner, kan ook het strategisch concept van de Navo vreedzamer worden vormgegeven. In plaats van het afschrikken van de vijand, wat leidt tot een (kern)wapenwedloop, wordt een ontsporend Navo-lid intern gecorrigeerd. Dit zelfreinigende vermogen leidt tot wapenreductie en duurzame ontspanning in Europa. De Navo als veiligheidsorganisatie, niet als verdragsorganisatie sluit aan bij wat Gorbatsjov voor ogen had.
Onlangs stelde de Duitse minister Annalena Baerbock voor om in deze tijd van ‘pragmatiek en creativiteit’ zwaardere wapens aan Oekraïne te leveren. Door deze weinig verheffende strategie wordt de oorlog verlengd en de uitkomst kan alleen een instabiele – want voor beide partijen weinig bevredigende – wapenstilstand zijn. Wenselijker is het om vrede te bewerkstelligen door oog te hebben voor de veiligheidseisen van zowel Oekraïne als Rusland.
Ereschuld
Gorbatsjov gaf ooit zijn fiat aan de Duitse hereniging. Deze historische daad vergde wijsheid en moed. Hem werd beloofd dat Rusland serieus betrokken zou worden bij een Europese veiligheidsstructuur. Hiervan is weinig terecht gekomen.
Met Gorbatsjovs overlijden heeft Duitsland bij hem postuum een ereschuld in te lossen. Als machtigste land van het continent heeft het de mogelijkheid en de verantwoordelijkheid om Rusland en Oekraïne alsnog bij de Europese veiligheid te betrekken en zo tot vrede te komen. Aan Baerbock nu dus het initiatief: wees creatief en pragmatisch en zorg ervoor dat zowel Rusland als Oekraïne kunnen toetreden tot de Navo. They both belong to us!
Arne Tulner is historicus internationale betrekkingen en verbonden aan deidealisten.nl, een groep die zich inzet voor politieke vernieuwing.