"Vroeger" lag DSM grotendeels op Chemelot. Nu verleden tijd. Goed dat DSM afscheid heeft genomen van de ( bulk) chemie.
Chemische industrie valt deels stil door extreme gasprijzen
Chemelot, een groot bedrijventerrein in Limburg, met chemische fabrieken. Zo'n 30% van de installaties staat nu stil of produceert minder.
De uitzonderlijk hoge prijzen voor stroom en vooral gas maken dat veel Nederlandse chemiebedrijven onrendabel worden. Chemie is een wereldmarkt en bedrijven in Nederland verliezen de concurrentieslag met Azië en Noord-Amerika. Het aantal chemieconcerns dat zijn productie vermindert of helemaal stopt, neemt de laatste maanden snel toe.
'Rond de 30% van de installaties staat hier stil', zegt Loek Radix, directeur van Chemelot. Dat is een groot bedrijvencomplex in Limburg, met zo'n zestig chemische fabrieken. Veel chemiebedrijven maken producten die zijn afgeleid van aardgas. Deze zomer zette de Europese gasprijs schrikbarende records neer, en ondanks een forse daling staat de prijs nog steeds tien keer zo hoog als anderhalf jaar geleden. Zogeheten energie-intensieve bedrijven kunnen dat niet altijd doorrekenen aan klanten.
Concurrentie is mondiaal
'Concurreren met bedrijven buiten Europa is nu niet meer mogelijk', aldus Radix. Chemiebedrijven zijn per definitie internationaal en veelal ook mondiaal. Zelfs met de transportkosten meegerekend, is de invoer vanuit Azië goedkoper dan om hier bepaalde soorten plastic te maken. Radix: 'Corona was niets vergeleken met de situatie waar we nu in zitten.'
Een voorbeeld is het Zeeuwse Sluiskil. Daar werken 720 mensen bij kunstmestbedrijf Yara. Anderhalve maand geleden werd daar de ammoniakproductie nog verder teruggeschroefd. Er lagen al fabrieken stil, en er werd een extra fabriek gesloten. Ammoniak is een belangrijke grondstof voor de productie van onder meer kunstmest en industriële plastics.
‘Concurreren met bedrijven buiten Europa is nu niet meer mogelijk’
Loek Radix, directeur van Chemelot
Onderhand wordt de meeste ammoniak in het buitenland gemaakt. 'Maar nu begint ook de rest van de chemie te kraken', zegt een woordvoerder van de VNCI, de vereniging van Nederlandse chemiebedrijven. Ze kan moeilijk zeggen om hoeveel bedrijven het precies gaat. 'We krijgen voor nu vooral incidentele berichten, maar deze zijn heel sterk aan het toenemen in de laatste twee maanden.'
Chemie is overal
Als de bakker en de snackbar stoppen vanwege de geëxplodeerde energierekening, vertaalt zich dat direct in lege winkels in het straatbeeld. De 'chemie' is minder zichtbaar. Fabrieken staan op relatief afgelegen plekken, het zijn geen familiebedrijven, en de producten zijn op het eerste oog anoniemer. 'Als er geen chemische schoonmaakmiddelen geproduceerd kunnen worden, krijg je lege schappen', zo benadrukt VNCI het belang van de sector. 'Voedselproducenten kunnen niet zonder.'
Chemie is overal, is de boodschap van de branchevereniging. Neem droogijs. Dat is koolstofdioxide (CO2), bevroren op 80 graden onder nul. 'Als dat er niet is, raakt dat ook de opslag en het transport van vaccins', stelt de woordvoerder. 'Vloeibare zuurstof en stikstof worden gebruikt in ziekenhuizen, farmacie, en waterzuiveringen. Uiteindelijk is chemie de toeleverancier van bijna alle productketens. '
Onderhoud naar voren gehaald
En die toelevering begint te haperen. Ook in het chemiecluster bij Rotterdam 'zijn veel bedrijven aan het terugschakelen', zegt Victor van der Chijs. Hij is voorzitter van Deltalinqs, de ondernemersvereniging voor bedrijven in het haven- en industriegebied. In de Rijnmond zit het grootste chemische cluster van Nederland. Van der Chijs: 'De situatie is ernstig.'
‘Veel bedrijven zijn aan het terugschakelen’
Victor van der Chijs, voorzitter van Deltalinqs
Hij spreekt over 'meerdere bedrijven' die hebben gemeld dat ze in de verdrukking komen. Een aantal heeft het groot onderhoud naar voren gehaald. In dat geval ligt een fabriek voorlopig even stil, maar kan het bedrijf weer op volle kracht produceren als de marktomstandigheden verbeteren. Alleen: wordt de markt ook daadwerkelijk beter en wanneer? Van der Chijs weet van één plasticbedrijf in de Rijnmond dat na het groot onderhoud voorlopig eerst op halve kracht zal produceren. Voorlopig zijn de huidige prijzen te hoog. Van der Chijs: 'Ze hebben moeite om te concurreren.'
Industriepolitiek
Duitsland trekt tientallen miljarden uit om bedrijven te steunen, aldus Van der Chijs. 'Als Duitsland dat kan, dan kan Nederland dat toch op zijn minst gaan matchen? Uiteindelijk moeten de omstandigheden voor alle Europese landen hetzelfde zijn.'
Anders prijst Nederland zich letterlijk uit de markt. En wat als de productie uit Nederland verdwijnt? Of, verder in de toekomst kijkend, als de chemische sector in de rest van het hele continent marginaliseert? 'Dat maakt Europa afhankelijker. Met ook minder controle op hoe schoon en onder welke omstandigheden geproduceerd is', zo schetst VNCI het doembeeld.