Dit is de man die heel Nederland op zijn kop zette met zijn strijd tegen stikstof
DE 20 VAN 19 & 20
We blikken dagelijks terug of kijken vooruit met twintig verhalen. Deze keer: Johan Vollenbroek. Hij zette het land op zijn kop met zijn niet aflatende strijd tegen stikstof. Nadat hij zijn hele leven in de luwte vocht tegen falend milieubeleid, kwam ook zijn eigen leven afgelopen maanden aardig op zijn kop te staan.
Annemieke van Dongen 01-01-20, 08:00
Op woensdag 29 mei zat Johan Vollenbroek thuis in Nijmegen klaar naast zijn telefoon voor het mediacircus dat zou losbarsten. Het was de dag waarop de Raad van State de Nederlandse stikstofaanpak afschoot. De Nijmeegse milieudeskundige besefte dondersgoed hoe verstrekkend de gevolgen van dat vonnis waren. Voor boeren, voor nieuwe wegenbouwprojecten, voor iedereen die iets nieuws wil ondernemen waardoor ook maar een beetje extra stikstof in de natuur komt. Hij had een communicatiebureautje ingeschakeld, een persbericht verstuurd. Maar zijn telefoon bleef stil.
Het verbijsterde Vollenbroek, die het Programma Aanpak Stikstof (PAS) al bij de invoering in 2015 de oorlog verklaarde omdat het juridisch niet deugde en er sindsdien honderden bezwaren tegen indiende. ,,Kennelijk zat iedereen te slapen.’’
Maatregelen
2019
Met een ruwe schok schoot politiek Den Haag, en de rest van Nederland, aan het eind van de zomer wakker. Toen daalden de consequenties van het vonnis wèl in. Gemeenten en provincies bleken geen vergunningen meer af te kunnen geven voor zeker 18.000 nieuwe bouwprojecten. Het bedrijfsleven waarschuwde dat Nederland zo in een recessie zou belanden. Onder boeren, die als grootste uitstoters van stikstof niet onder pijnlijke maatregelen uit zouden komen, borrelde de onrust.
Sindsdien rinkelt de telefoon onophoudelijk in Vollenbroeks herenhuis, op loopafstand van Nijmegen Centraal. Op de voordeur prijkt, naast een poster van de Partij voor de Dieren, een sticker van het verkeersbord dat de maximumsnelheid begrenst op 100 kilometer per uur. Die hing er al lang voordat het kabinet de snelheid omwille van de stikstofuitstoot verlaagde, grijnst Vollenbroek. ,,Mijn vooruitziende blik.’’ Zelf heeft hij geen auto. In zijn halfoverwoekerde ‘vogelvriendelijke’ stadstuin staan twee banaangele ligfietsen. Daarmee fietsen zijn vrouw en hij overal heen. Zelfs naar Sevilla, vertelt Vollenbroek (70), terwijl zij – een fitte yogadocente met twee lange vlechten – kruidenthee met koek serveert. ,,Een geweldig vervoersmiddel. Je rijdt zo veertig kilometer per uur, zit beschut tegen de regen. Het maakt je hoofd lekker leeg.’’
‘Vervelendste Nederlander van Nederland’
Dat was afgelopen maanden wel nodig. Hoewel Vollenbroek de juridische strijd tegen het PAS samen met twee kleine milieuorganisaties voerde, werd de oprichter van Mobilisation for the Environment (Mob) in de media het gezicht van de gewraakte uitspraak. ‘De schrik van vervuilers’, ‘de plaaggeest van de overheid’ en ‘de drakendoder van falend milieubeleid’, zoals verschillende kranten hem typeerden. Actualiteitensite GeenStijl bestempelde hem tot ‘vervelendste Nederlander van Nederland’. Daar kon hij nog wel om lachen. ,,Ik kreeg ook veel bijval. Commentaren als: hij is een linkse rakker, maar wel een goeie. GeenStijl stuurde me een sweater met een print van een tractor op het Malieveld, met een briefje erbij dat ze mijn acties wel konden waarderen. Dat is toch leuk?’’
Minder leuk waren de tientallen dreigmails die hij ontving. ,,Met teksten als ‘we weten je te vinden’ en ‘we komen je levend begraven’. Het is lastig hoe je zulke dreigementen moet inschatten. Vooral mijn vrouw was bezorgd. Ja, we hebben sindsdien wel extra beveiligingsmaatregelen getroffen.’’
Wat is stikstof eigenlijk? En waarom vormt het een probleem? Je ziet het in onderstaande video.
Natuurliefhebber
© Pim Ras Fotografie
Tot de stikstofcrisis losbarstte werkte de natuurliefhebber, die opgroeide op een kleine boerderij bij Doetinchem, in relatieve luwte aan een schonere leefomgeving. Als milieudeskundige was hij twintig jaar in dienst bij adviesbureau Royal Haskoning. Daar werd hij bijvoorbeeld drie jaar in Boedapest gestationeerd, waar hij de Hongaarse milieuwetgeving in lijn bracht met de regels van de Europese Unie. Zo werd hij een expert in Europees milieurecht. Toen zijn uitgesproken mening over de achteruitgang van de Nederlandse natuur begon te knellen met zijn professionele rol, nam hij ontslag. In 1996 begon hij voor zichzelf met Mobilisation, een kruising tussen een actiegroep en een milieuadviesbureau dat zichzelf met betaalde klussen bedruipt, bijvoorbeeld voor gemeenten.
Van huis uit is Vollenbroek scheikundige. ,,Scheikunde is heel belangrijk om het leven te begrijpen. Ook wat zich op microniveau afspeelt; de biologie, hoe ons ecosysteem werkt. Daar zijn wij als mensen ook onderdeel van’’, verklaart hij. Als bijvak koos hij tijdens zijn studie voor economie. De kracht van Vollenbroek is zijn deskundigheid op verschillende vlakken, zegt de Haagse milieujurist Valentijn Wösten, die honderden keren met hem in de rechtszaal stond. ,,Een jurist die enkel de wet kent maar inhoudelijk weinig van het milieu weet, overtuigt de rechter niet. Dankzij zijn economische bril is hij ook altijd serieus genomen in gesprekken met bedrijven.’’