Verdeeldheid over 'doorbraak' in strijd tegen alzheimer: 'Het is spectaculair'
Door Leon Moleman
17 jan 2023 om 05:06 Update: 10 uur geleden
Zes minuten per dag intensief sporten kan alzheimer mogelijk met tien jaar vertragen. Door nieuw bloedonderzoek kunnen we de ziekte mogelijk veel sneller opsporen. En in de Verenigde Staten is zelfs een veelbelovend alzheimermedicijn goedgekeurd. De hoopvolle berichten over de strijd tegen alzheimer volgen elkaar in rap tempo op. Is het einde van de ziekte nabij?
"Ik ben enthousiast", zegt Dinant Bekkenkamp, teamleider wetenschappelijk onderzoek bij Alzheimer Nederland, in gesprek met NU.nl. "En met mij vele anderen. Het vooruitzicht is positiever dan in de afgelopen twintig tot dertig jaar."
Daar is Edo Richard, neuroloog bij het Radboudumc, het niet helemaal mee eens. "Ik zie mezelf als een rasoptimist. Maar als je mij vraagt of we in een stroomversnelling óf in een patstelling zitten, zou ik kiezen voor dat laatste."
Zowel Bekkenkamp als Richard wil de verwachtingen voor patiënten direct temperen. Elke maand verschijnen ruim vijfhonderd wetenschappelijke publicaties over dementie, waar alzheimer de meest voorkomende vorm van is. Bekkenkamp noemt elk onderzoek een kleine stap. Bovendien moet vervolgonderzoek de bevindingen verifiëren. "En heel weinig van wat gepubliceerd wordt, is uiteindelijk relevant voor de behandeling", voegt Richard toe.
Wat is de ziekte van Alzheimer?
De ziekte van Alzheimer is een hersenaandoening waarbij geleidelijk steeds meer hersenweefsel verdwijnt. Dat leidt tot het verlies van hersenfuncties.
Dit gebeurt doordat schadelijke eiwitten (amyloid) zich ophopen in de zenuwcellen, die daardoor kapotgaan. Dat gebeurt vaak het snelst in het gedeelte dat herinneringen aanmaakt, waardoor het kortetermijngeheugen en later ook het langetermijngeheugen verdwijnt.
Wetenschappers proberen medicijnen te ontwikkelen die de schadelijke eiwitten kunnen aanpakken.
Vervolgonderzoek neemt jaren in beslag
Alzheimer doemt niet ineens op. Als een sluipmoordenaar schakelt de ziekte één voor één belangrijke hersenfuncties uit. Dat gebeurt over een periode die vaak jaren duurt. Vanwege de aard van de ziekte kost vervolgonderzoek veel tijd en geld.
"Voor zo'n onderzoek moeten duizend tot tweeduizend mensen worden gevolgd, over een periode van bijvoorbeeld vier jaar", zegt Bekkenkamp. "En dan kan je pas zien of de groep die het medicijn ontving er écht beter voor staat dan de groep die het placebo kreeg. Uiteindelijk duurt een onderzoek zeker tien jaar."
Bekkenkamp begrijpt dat alle berichten hoopvol klinken voor patiënten en familieleden, maar benadrukt dat zij er praktisch gezien nog niets aan hebben. "Neem bijvoorbeeld het bloedonderzoek. Dat je veel eerder kan aantonen dat iemand aan alzheimer lijdt, is heel interessant en ontzettend nodig. Maar het is pas echt bruikbaar als we een medicijn hebben dat die eiwitten kan aanpakken. Alleen dan kan je die mensen meer gezonde levensjaren beloven."
Richard is kritisch op veel onderzoeken naar alzheimer. "Neem bijvoorbeeld het sportonderzoek. Het kan nooit met zekerheid zeggen dat die mensen dankzij het sporten de intreding van alzheimer hebben vertraagd. Het kan namelijk ook zijn dat die mensen andere gezonde leefgewoontes hebben."