Overschot stroom op warme dagen
Grote aanwas zonnepanelen op Nederlandse daken kent keerzijde
Door KLEIS JAGER
1 uur geleden
in BINNENLAND
De zon zou zich bij ons te weinig laten zien. Maar wat zonne-energie betreft, is Nederland een topland. In 2022 produceerden we met 17,7 miljard kilowattuur (kWh) zonnestroom bijna net zoveel als het vier keer grotere Frankrijk.
Per hoofd van de bevolking voert Nederland de lijst aan in Europa: nergens is het opgestelde vermogen per hoofd van de bevolking (1 kW in 2022) hoger dan in ons land. De zonne-energieboom is aangejaagd met royale subsidies en kreeg zijn beslag in luttele jaren tijd: in 2019 telde het CBS nog maar 5,4 miljard kWh.
Toekomst
Dit lijkt allemaal heel mooi. Maar energieconsultant Michiel Mensink is erg kritisch. Mensink had een fabriek in zonnepanelen, Exasun, waarvan hij nu nog aandeelhouder is. Hernieuwbare energie was de toekomst, wist hij altijd zeker. Maar nu waarschuwt hij voor ongecontroleerde groei. „Op zonnige dagen verdrijft de zon tussen 11.00 uur en 14.00 uur alle fossiele stroom (kolen, gas) van de markt”, legt Mensink uit. „Het aanbod is dan zelfs groter dan de vraag.”
De te veel geproduceerde stroom kan niet worden opgeslagen. Op dat moment worden de panelen van zonneparken en andere grote installaties uitgezet, of de overvloedige Nederlandse stroom gaat naar Duitsland. Niet zelden leidt de overproductie tot negatieve stroomprijzen: in dat geval betaalt Nederland (vooral de belastingbetaler en de eigenaren van zon- en windparken) voor die export.
Zonnige landen
En dat zal steeds vaker gebeuren, voorspelt Mensink. „Een zonnepaneel werkt in Nederland 800 tot 900 uur per jaar op vol vermogen, in zonnige landen is dat twee keer zoveel. Maar dit jaar hebben we naar verwachting 280 uur met een negatieve stroomprijs. Dat betekent dat veel panelen op de zonnigste momenten niet aanstaan. Op die manier neemt het nut van nog meer zonnepanelen snel af. Want hoe meer panelen, hoe vaker een negatieve stroomprijs en hoe minder klimaatwinst.”
Nu is er nog vraag in het buitenland waardoor de prijs nog best vaak positief is, ondanks ons overschot. „Maar dat lukt straks niet meer”, weet Mensink. „Want zeker in Duitsland leggen ze nu in recordtempo zonnepanelen.” Zijn advies: „Wees streng en subsidieer alleen nog panelen die zijn gemaakt met een zo laag mogelijke uitstoot van CO2. Want daar is het om begonnen.”
Goedkoop
Er is nog een reden om het rustig aan te doen met hernieuwbare energie. Te veel groene stroom kan de leveringszekerheid in gevaar brengen. Op dit moment drukt de overvloedige en dus goedkope zonnestroom de duurdere kolen- en gascentrales steeds vaker uit de markt, constateert Sanne de Boer, energieanalist bij RaboResearch. „Dat is op zich positief. Maar kolen- en gascentrales kunnen vraag en aanbod van elektriciteit op elkaar afstemmen. Met zonneparken en windturbines lukt dat niet, die kun je niet aanzetten als de zon niet schijnt of als het niet waait.”
En zonder genoeg ’regelbare fossiele capaciteit’ zoals dat heet in jargon, is het vanaf 2030 misschien niet mogelijk om altijd te leveren. Dat was begin dit jaar ook de boodschap van TenneT, de landelijke beheerder van het hoogspanningsnet.
Om stroomstoringen te voorkomen zijn volgens De Boer – een groot voorstander van meer zon en wind – extra maatregelen nodig. Zij denkt vooral aan grootschalige opslag in batterijparken en waterstof. „Bovendien zullen particulieren die zelf zonnestroom produceren eraan moeten wennen om juist op de momenten dat de zon schijnt de meeste elektriciteit te verbruiken.”
TenneT liet vorig week weten dat overal in Nederland batterijparken moeten komen, het bedrijf schat de behoefte op 9 gigawatt. Maar het zal nooit genoeg zijn, vreest batterij- en opslagexpert Friso Sikkema. „Je kunt elektriciteit onmogelijk opslaan in de hoeveelheden die wij nodig hebben. De grootste batterij in de wereld bevat genoeg energie voor 100.000 huishoudens. En die is al na zes uur leeg. Bovendien kost de productie van de batterij veel fossiele energie en kostbare metalen.”
Waterstof
Een batterij die de stroombehoefte voor drie dagen van Nederland zou kunnen opslaan, zou vijf miljoen ton wegen, heeft Sikkema uitgerekend. „Geen idee waar dat op lijkt, maar dat is een installatie die groter is dan de Rotterdamse Kuip.” Sikkema, chemicus van opleiding, benadrukt dat met zon en wind kolen en gas nooit zullen verdwijnen. „Ook opslag in waterstof schiet heel erg tekort. Het is met het klimaatbeleid net als met het communisme vroeger: er wordt ons steeds een stralende toekomst beloofd, maar die breekt nooit aan.”