...vervolg artikel
De drie kinderen van Koning hebben vijftig procent kans op de ziekte.
Foto Tessa Posthuma de Boer
Vraag is dus: waarom zien Amylon, moederbedrijf ProQr – dat zelf werkt aan een medicijn tegen taaislijmziekte en nog altijd grootaandeelhouder is van Amylon – en een groep investeerders nu wél brood in de Katwijkse ziekte? Zoveel zelfs dat de pas 27-jarige topman van het jonge biotechbedrijf Thomas de Vlaam erin is geslaagd voldoende geld op te halen om op eigen benen te kunnen staan, terwijl de ontwikkeling van een geneesmiddel zich pas in de vroegste laboratoriumfase bevindt.
Hoeveel kapitaal De Vlaam precies bij „private en institutionele investeerders” heeft losgeweekt wil hij niet zeggen, maar het is „voldoende om de komende tijd zonder zorgen vooruit te kunnen”.
Het antwoord is: het is ze niet om de Katwijkse ziekte te doen. Althans, niet alléén. De commerciële belofte schuilt in een verwante aandoening met de naam CAA, die eveneens tot hersenbloedingen leidt en in sommige gevallen zelfs tot dementie. Liefst een kwart van de mensen van boven de 60 ontwikkelt de ziekte, stelt de Nederlandse patiëntenvereniging. Het is „the biggest disease you’ve never heard of”, aldus een woordvoerder.
Radioloog Van Buchem – die Amylon adviseert maar geen financieel belang heeft – ondersteunt die typering. Hij zegt dat naar schatting zelfs vier op de vijf mensen van 80 jaar of ouder CAA hebben, wat overigens niet betekent dat zij er ook allemaal gevolgen van ondervinden.
Stapeling van giftige eiwitten
In feite komen de Katwijkse ziekte en CAA in grote lijnen op hetzelfde neer, beseften wetenschappers enkele jaren geleden. Een game changer, in de woorden van Van Buchem, want dat betekent dat een therapie voor de ene ziekte wellicht ook werkt tegen de andere. Was de Katwijkse ziekte eerder nog weggestopt in de vergeten hoek van afschuwelijke maar hoogst zeldzame aandoeningen, nu konden patiënten misschien profiteren van belangstelling voor een veel grotere kwaal. En andersom bleek de Katwijkse ziekte voor het onderzoek naar CAA óók interessant.
In beide gevallen gaat het om een stapeling van giftige eiwitten rond de kleine bloedvaten in de hersenen. Gaat dit proces lang genoeg door, dan treden bloedingen op.
Bij patiënten met de Katwijkse ziekte begint deze ophoping van giftige eiwitten al vroeg, terwijl mensen zonder de genetische afwijking een mechanisme hebben dat stapeling tegengaat. Alleen: op hoge leeftijd functioneert dat veelal niet of niet goed meer. En mensen worden steeds ouder, dus komt CAA steeds vaker voor.
Ondanks het grote belang verloopt internationaal onderzoek naar CAA moeizaam, vertelt Van Buchem. Het probleem: „Voordat het misgaat, kun je nooit met zekerheid zeggen of iemand de ziekte heeft. Dat kan pas als je hersenweefsel onder de microscoop legt. Maar je wilt juist de vroege stadia bestuderen, zodat je kunt ingrijpen vóórdat iemand een bloeding krijgt.”
Precies dat maakt de Katwijkse ziekte mogelijk. Van dragers van het defecte gen is dat allang voordat de gevolgen optreden bekend. Bovendien is de patiëntengroep geconcentreerd in en rond Katwijk. Dat maakt het gemakkelijk én relatief betaalbaar om studies op te tuigen en tests te doen. „Zo kan de Katwijkse ziekte helpen bij een therapie voor een veel grotere ziekte”, zegt Willeke van Roon, die al jaren onderzoek doet naar hersenziektes in het LUMC en promoveerde op een studie naar de ziekte van Huntington. Van Roon werkt namens het Leidse ziekenhuis samen met Amylon.
Ze hebben een molecuul ontwikkeld en gepatenteerd dat de aanmaak van de giftige eiwitten verstoort via een zogeheten rna-behandeling – een van gentherapie afgeleide techniek die ProQr ook gebruikt om een medicijn tegen taaislijmziekte te maken. Daarin verschilt de benadering van eerdere onderzoeken, die vooral focussen op therapieën om stapeling van de giftige eiwitten tegen te gaan.
Nu biotechbedrijf Amylon aan een medicijn werkt, zegt Koning: „De hoop die ik altijd voor mijn kinderen heb gehad lijkt nu gerechtvaardigd.”
Foto Tessa Posthuma de Boer
Eerste stap
In het laboratorium doet het molecuul al wat het moet doen, zegt Amylon-topman De Vlaam, die zelf medicijnen studeerde en eigenlijk hersenchirurg wilde worden, maar die droom na een ingrijpende rug-operatie moest opgeven. Hij realiseert zich dat dit pas een eerste stap is en benadrukt dat er nog veel mis kan gaan, hij wil geen valse hoop creëren.
Tegelijkertijd is De Vlaam optimistisch. Hij weet wat hem te wachten staat: „Mijn belangrijkste opdracht voor de komende jaren is om de beste mensen én veel geld aan te trekken. Voorlopig hoeven we ons om financiering even niet druk te maken, maar geld heeft een biotechbedrijf in feite nooit genoeg.”
Hoe lang de ontwikkeling van een medicijn gaat duren, durft De Vlaam niet te zeggen. Jaren in ieder geval. Buurman Galapagos, net als Amylon ontstaan als spin-off van een groot Leids biotechbedrijf (Crucell), staat, bijna twintig jaar na de oprichting, op het punt zijn eerste, veelbelovende reuma-medicijn op de markt brengen. Geduld en volharding zijn in het geval van Galapagos rijkelijk beloond: het bedrijf is op de beurs bijna 4 miljard euro waard.
Of het voor Marco Koning allemaal snel genoeg gaat, is twijfelachtig. „Het spant erom”, zegt hij. „Maar ik ben hoopvol. En ik heb drie kinderen die nog te jong zijn om te weten of ze de Katwijkse ziekte ook hebben. De hoop die ik voor hen altijd heb gehad lijkt eindelijk gerechtvaardigd.”