Grootste opgave in de geschiedenis
Het IEA, dat het houdt op het midden van het jaar, waarschuwt: de ene opslag is de andere niet. Verschillende producten moeten in verschillende soorten tanks, zodat er lokaal problemen kunnen ontstaan nog voor alles overal ter wereld vol zit.
Volgens de instantie, ooit opgericht om olietekorten tegen te gaan, staat de olie-industrie voor de grootste logistieke opgave uit de geschiedenis. Iedereen is op zoek naar opslagcapaciteit. Opslagtanks op land zijn vol, en als ze dat niet zijn is de capaciteit al geboekt. En dus worden supertankers gehuurd om olie op te slaan. Zo dobberen er volgens een goed geïnformeerde bron in de oliesector schepen voor de kust van West-Afrika met in totaal 150 miljoen vaten olie aan bood. In de Verenigde Staten worden tanks op treinen gevuld met olie.
Maar niet alleen ruwe olie is er in overvloed. Door de lockdowns als gevolg van het coronavirus wordt er nauwelijks nog gevlogen en worden er een stuk minder kilometers gereden. Zo ontstaan er ook grote overschotten aan vliegtuigbrandstof en benzine.
Rotterdam
In Nederland lijkt het ongeluk zich in slow-motion te voltrekken. Volgens gegevens van Genscape, een databureau dat onder meer de olie-opslag onderzoekt, zitten de tanks in de haven van Rotterdam nog lang niet vol. De tanks bevatten nu het equivalent van 51 miljoen vaten olie. Een vat bevat 159 liter. 51 miljoen vaten vertegenwoordigt dus een indrukwekkende hoeveelheid ruwe olie, maar historisch gezien is het niet heel veel. Volgens het Havenbedrijf Rotterdam is er in de haven ruimte voor 85 miljoen vaten.
Bij de producten die van ruwe olie worden gemaakt, zoals benzine en diesel, is hetzelfde beeld te zien. De voorraden lopen op, maar ook deze tanks zitten nog lang niet vol. Maar wie er nu nog eentje wil huren, is veel en veel te laat.
'Bijna alle tanks zijn nu voor de komende tijd al verhuurd. Iedereen is op zoek naar opslagruimte', zegt directeur Patrick Kulsen van Insights Global en TankTerminals.com. Dat zijn twee bedrijven die data verzamelen over de opslagcapaciteit in Nederland en België voor eindproducten.
'Dieseltanks worden schoongemaakt en ingezet voor opslag van kerosine', zegt Kulsen. 'De afgelopen week is op deze manier 250.000 kubieke meter omgezet. En in Amsterdam laden schepen benzine. Die worden ingezet als drijvende opslag op de Noordzee.'
Supercontango
Ook de opslag voor ruwe olie is al lang en breed geclaimd. Tankopslagbedrijven zoals Vopak laten weinig los over de capaciteit, maar diverse bronnen binnen de olie-industrie stellen tegenover het FD dat ook de opslagcapaciteit voor ruwe olie al grotendeels geclaimd is, en ergens halverwege mei er geen capaciteit meer beschikbaar zal zijn. 'Nu al worden er olieleveringen niet meer verkocht', aldus een goed ingevoerde bron.
Olie voor levering in de toekomst is nu veel duurder dan de olie voor levering op de korte termijn, een situatie die 'contango' genoemd wordt. Handelaren kopen nu olie in de hoop die later met winst te kunnen verkopen, als ze tenminste nog een plek kunnen vinden om die olie zo lang te laten. Als de tanks op land vol zijn worden schepen gehuurd. De prijzen daarvoor vlogen de afgelopen weken door het dak.
Te veel olieproductie aan de ene kant en een weggevallen vraag aan de andere kant: de wal gaat het schip keren. 'Als er geen capaciteit meer is om op te slaan, gaan raffinaderijen gewoon stoppen en kopen ze dus geen olie meer in. Dat gebeurt nu al', aldus de bron. De locatie bepaalt waar de hardste klappen gaan vallen. Raffinaderijen aan de kust, zoals in Nederland, houden het langer vol, omdat ze meer exportmogelijkheden hebben dan raffinaderijen in het binnenland. Maar dat er op allerlei plekken productie zal worden verminderd, staat vast.
Negatieve prijzen
Dat betekent dat ook de olieproductie moet worden verminderd. Het Opec+-akkoord levert daartoe een belangrijke bijdrage, maar kan volgens sommige deskundigen niet voorkomen dat op delen van de markt zulke grote olieoverschotten ontstaan dat er negatieve prijzen zullen gaan gelden. Dat betekent dat klanten geld toe krijgen als ze olie afnemen van olieproducenten. Productie stilleggen is namelijk makkelijker gezegd dan gedaan, omdat het oliereservoirs kan beschadigen en het lastig kan zijn stopgezette olieproductie weer op te starten. Het is geen knop die even uit en weer aangezet kan worden. Tijdelijk met verlies produceren is dan het minste van twee kwaden.
De ontwikkelingen in de oliesector zullen hun weerslag hebben op de Rotterdamse haven. Rotterdam is nu eenmaal voor bijna de helft afhankelijk van de fossiele industrie. Niet alleen zijn er vijf grote raffinaderijen gevestigd, de haven herbergt ook een groot aantal terminals voor de op- en overslag van ruwe olie en olieproducten. Een rit over de A15 door de haven biedt een blik op het ene na het andere cluster met grote witte opslagtanks.
John Kraakman, ceo van Koole Terminals, ziet nu zijn opslagtanks voor biodiesel en biobenzine geleidelijk vollopen. 'Er is een vertraging in de doorvoer gekomen doordat de afzet naar de tankstations is gehalveerd', licht hij toe.
Maar als deze situatie lang aanhoudt, zitten op een gegeven moment de opslagtanks vol. Raffinaderijen zullen hun productie gaan terugschroeven. Er is dan dus minder doorvoer van fossiele brandstoffen. Minder doorvoer van olie en olieproducten betekent minder verkeer van tankers in de haven. De Rotterdamse haven ontvangt dan dus minder zeehavengelden.
Productie omlaag
Hoe zwaar de crisis uiteindelijk wordt, is nu nog lastig in te schatten. China start bijvoorbeeld fabrieken langzaam weer op. Niet iedereen is daarom zo pessimistisch. Kulsen: 'Op een gegeven moment gaat de productie echt verder omlaag. De olieproducenten kunnen niet anders.'