Even wat geschiedenis van de bezorgers.
COLUMN
ELMA DRAYER
Flitsbezorging is moderne slavernij, maar wij consumenten blijven opvallend genoeg buiten schot
Elma Drayer artikel column Beeld .
18 mei 2023
Het hád nog iets romantisch, indertijd. In september 1987 maakte ik voor toenmalig weekblad Vrij Nederland een reportage over de opkomst van een destijds nieuw verschijnsel: brommerkoeriers. Ongelogen reden er destijds nog maar zo’n driehonderd van rond, de meesten in en rond Amsterdam. Voornaamste klandizie: reclamebureaus en laboratoria.
Bij het koeriersbedrijf dat ik portretteerde werkten vooral vroegtijdige schoolverlaters die van hun vader (‘Ik schop je de deur uit als je niet gaat werken’) niet langer op de bank mochten hangen. Opdrachten kregen ze per mobilofoon van planners, die op hun beurt in het rijke bezit waren van Amsterdamse gein én van een groot hart voor de jongens. Soepel maar met een kwinkslag verdeelden ze onder hen spoedjes, bloedspoedjes en viceversaatjes.
Over de auteur
Elma Drayer is neerlandicus en journalist. Ze schrijft om de week een wisselcolumn met Asha ten Broeke.
Niettemin waren er misstanden te over in wat de directeur van de firma olijk ‘het één na oudste beroep van de wereld’ noemde. De branche was jong, van een vakbond had bij wijze van spreken niemand gehoord. De brommerkoeriers klaagden over ‘gestolen’ uren, over werkbriefjes die nimmer klopten, over lekkende regenkleding, over de eindeloze tijdelijke contracten, over de planners die ze opjoegen.
Dat hun eigen gedrag van de weeromstuit evenmin onberispelijk was erkenden ze met roerende openhartigheid. In mijn eigen woorden: stoplichten en andere verkeersregels waren niet meer dan interessante suggesties die je al dan niet ter harte kon nemen. ‘Dus ik zeg tegen die man: wat nou doodrijders? Ik doe m’n werk!’ Maar onderling waren ze naar eigen zeggen ‘één grote familie’. Zo vaak als maar kon troffen ze elkaar achter het Rijksmuseum om er te blowen en te chillen – al bestond dat laatste woord geloof ik nog niet.
Acht jaar later voorspelde de Volkskrant alweer het einde van het beroep. De brommerkoerier zou uitsterven, schreef de verslaggever, door de opkomst van ‘een nóg snellere concurrent’, ISDN geheten, ‘een nieuwe digitale infrastructuur die het mogelijk maakt grafisch en fotografisch werk zonder noemenswaardig verlies van kwaliteit per computer naar de andere kant van de stad te versturen, in plaats van per koerier’.
Dat was op zichzelf juist gezien, maar tegen alle verwachting in verdween de brommerkoerier allerminst, althans niet voor eeuwig. Een paar jaar geleden reïncarneerde hij in een nieuwe gedaante, die van flits- en maaltijdbezorger. Tegenwoordig berijdt hij geen brommer, maar een snelfiets, draagt hij geen regenpak maar een gifkleurig windjack en heeft hij een vierkante box op zijn rug. En het is niet langer een bijdehante planner die hem opjaagt, maar een app met tracker en klantbeoordelingen. Romantiek kan ik er met de beste wil van de wereld niet in ontdekken – zelfs geen valse.
Deze week haalde de beroepsgroep weer eens uw krant. Tijdens een landelijke steekproef onder 350 maaltijd- en flitsbezorgers trof de Arbeidsinspectie behoorlijk wat overtredingen aan. In 24 gevallen was er sprake van te jeugdige rijders (onder de 16), terwijl 23 bezorgers geen werkvergunning bleken te hebben. Ook zouden de hubs oftewel darkstores soms onveilig ingericht zijn.
De Telegraaf, die bij de steekproef aanwezig was, meldde dat ‘veel koeriers geen idee hebben van hun rechten’ – zeker niet als ze uit het buitenland komen. Zij zijn allang blij dat ze een baantje hebben. ‘Een aantal werkgevers profiteert daarvan. Die vinden zwart uitbetalen, te veel uren draaien of gratis inwerken heel gewoon.’ Zoals zij evenmin in hun kussen liggen te bijten van het feit dat koeriers zonder werkvergunning onverzekerd rondrijden.
Natuurlijk, zo’n inspectie doet zegenrijk werk. Zoals je ook alleen maar kunt toejuichen dat gemeenten de laatste tijd de uitwassen van het fenomeen proberen te bestrijden. Zo trachten ze darkstores naar de randen van de stad te verbannen. En vorige week nog vroeg de Amsterdamse gemeenteraad per motie om een onderzoek ‘naar de mogelijkheid om (flits)bezorgen op openbare plekken te verbieden of beperken via afspraken met (flits)bezorgdiensten’.
Maar opvallend genoeg blijft bij dit alles één partij vrijwel buiten schot: wij consumenten. Terwijl wij het zijn die de koeriers laten draven. Terwijl wij het zijn die er een eind aan kunnen maken. Flitsbezorging is geen mensenrecht. Flitsbezorging is moderne slavernij.