Handhaven
Uitzetten van de transponders mag niet zomaar, maar in de praktijk is er weinig tegen te doen, legt advocaat Robbert de Bree van Wladimiroff Advocaten uit.
'De internationale organisatie die de zeevaart reguleert (de Internationale Maritieme Organisatie of IMO) heeft zelf geen echte handhavingsmogelijkheden. De lidstaten moeten handhavend optreden. Er kunnen in beginsel boetes uitgedeeld worden, of een schip kan worden verboden verder te varen, maar de Iraanse tankers zullen zich zonder transponder alleen wagen in gebieden waar er weinig problemen te verwachten te zijn.'
Maar tankerspotter Madani denkt nu een nieuw wapen gevonden te hebben in dit geopolitieke spelletje verstoppertje spelen.
Foto's van de Iraanse vloot
Madani is geboren in Koeweit maar woont al jaren in Zweden. Naast zijn baan in de ICT handelde hij als particuliere belegger in termijncontracten voor de levering van olie. Voor de olieprijs is het van belang te weten hoeveel olie er onderweg is, en Madani begon de website tankertrackers.com. Daarnaast is hij de bedenker van de hashtag #OOTT op twitter, een veelgebruikte berichtenstroom onder de volgers van de markt. Tegenwoordig is tankertrackers, dat sinds kort een betaald abonnement aanbiedt, zijn hoofdbezigheid en wordt hij in internationale media regelmatig opgevoerd als bron over de oliemarkt.
Zijn laatste wapenfeit: het opsporen van Iraanse tankers via de satelliet.
'We zijn bezig met het inladen met foto's van de hele Iraanse vloot. De meeste schepen zijn oud en zijn bijvoorbeeld al lang niet geschilderd. Dat maakt dat ze unieke kenmerken hebben waardoor ze makkelijker zijn te vinden op satellietbeelden', zegt Madani.
Herby opgespoord
Neem bijvoorbeeld de 'Herby,' een supertanker van meer dan 300 meter lang en ruim zestig meter breed. Herby arriveerde op 5 oktober leeg in Iran, op de terugweg uit Taiwan. Op 8 oktober vertrok het schip, nog steeds leeg, richting de Straat van Hormuz. Vanaf dat moment wordt de transponder uitgeschakeld. Madani claimt het schip echter een paar dagen later te hebben gespot via de satelliet bij het olieveld Soroush, verderop in de Perzische Golf. Daar wordt het schip vol met olie geladen en vertrekt weer. Op 16 oktober gaat de transponder weer aan: Herby is op weg naar India, de op één na grootste afnemer van Iraanse olie.
'De Iraanse tankers kunnen de transponders niet de hele tijd uitzetten, waardoor je schepen na verloop van tijd weer terugziet', zegt Madani. 'Dat heeft te maken met de veiligheid, maar het is ook een manier om aan de afnemers te laten zien dat de lading er aankomt'.
Ruzie
Die afnemers riskeren dus na volgende week ruzie met de VS, en hebben er dus alle belang bij dat de oliehandel intransparant blijft. Maar de handel met Iran heeft dankzij het risico ook een bijkomend voordeel: de omstreden olie is in deze tijden van hoge olieprijzen een stuk goedkoper. 'Het zou me niet verbazen als een vat Iraanse olie nu voor een prijs van $55 of $60 van de hand gaat', zegt Cyril Widdershoven, energieanalist en Midden-Oosten-deskundige. Een vat Brent-olie, de wereldwijde maatstaf, kost nu rond de $75 per vat.
Maar als een schepenspotter uit Zweden tankers als de 'Herby' kan volgen, dan kunnen de Amerikaanse inlichtingendiensten dat toch ook? Zij hebben een uitgebreid netwerk van spionagesatellieten, die nog veel scherpere foto's kunnen maken dan de commerciële satellieten waar Madani gebruik van maakt.