Was het tóch Rusland dat Nord Stream opblies? Duitse expert wijst op ’merkwaardige’ details
Door ROB SAVELBERG
Updated 10 min geleden
12 min geleden
in BUITENLAND
BERLIJN - Na de ontploffingen van de Europese gaspijpleidingen Nord Stream I en II bleef het lang oorverdovend stil. Nu is de Duitse justitie de mogelijke daders, die vanaf een zeilboot zouden hebben toegeslagen, op het spoor. „Het is ongeloofwaardig dat zij dit alleen deden”, zegt marinekapitein en inlichtingenspecialist Göran Swistek. Hij denkt dat Rusland het motief én de middelen had om de pijpleidingen op te blazen.
De maritiem officier, thans werkzaam voor de Berlijnse denktank SWP die de Duitse regering van advies voorziet, wordt vaak geraadpleegd. Met de James Bond-verhalen over het geheimzinnige zeilschip Andromeda dat de Russische pijpleidingen naar de Bondsrepubliek en Nederland zou hebben gesaboteerd, is zijn nautische en geopolitieke kennis waardevol.
Swistek vindt het ’onwaarschijnlijk’ dat een groepje van zes man op 80 meter diepte bij het Deense eiland Bornholm de omstreden pijpleidingen van Gazprom afgelopen september tot ontploffing gebracht zou hebben: „Ik denk dat meerdere boten ter plekke waren.”
Wie profiteert?
De kwestie is omgeven met vraagtekens. Wie kon zo’n geheime operatie tot in het detail plannen en financieren, wie heeft het motief en de capaciteiten, de technische mogelijkheden qua duikmateriaal, om zo’n operatie op de Oostzee uit te voeren? Wie profiteert ervan?
Waren het de Amerikanen, zoals de bekroonde journalist Seymour Hersh onlangs in een geruchtmakend artikel stelde? Of toch de Russen? Andere landen, mogelijk uit Europa? Of een groep uit Oekraïne, al dan niet gesteund door Kiev of oligarchen? Swistek ziet ook de mogelijkheid van een afleidingsmanoeuvre: een ’false flag’-operatie.
Sporen van explosieven
Hij wijst erop dat de bemanning van de Duitse boot uit Rostock, die via Wiek op het eiland Rügen richting Oostzee voer, bij terugkomst volgens justitie nog sporen van explosieven aan boord had. Dat wijst volgens hem op amateurisme, of op een poging om iemand de schuld te geven.
Want de boot was via een bedrijf in Polen gehuurd, en dat stond weer op naam van Oekraïners. Maar Swistek vindt het ’niet erg plausibel’ dat Kiev, dat de westerse en Duitse steun hard nodig heeft, uitgerekend hun energievoorziening zou slopen: „Het is te gevaarlijk als zoiets bekend zou worden.”
"Ze proberen het Westen en Oekraïne te verdelen"
Verschillende landen rond de Baltische Zee doen volgens hem allemaal eigen onderzoek, ’omdat ze hun geheime inlichtingen niet willen delen’: „Er was een enorme krater op de zeebodem, bleek uit onderzoek van Zweedse seismologen.” En: „Daar waren sporen van explosieven, ondanks wind en water.” Voor de actie zou volgens berekeningen meer dan 500 kilo explosieven nodig zijn geweest. Drie van de vier pijpleidingen waren kapot.
Merkwaardig vindt Swistek, omdat de pijpleidingen in september niet gebruikt werden: „In de zomer stopte Gazprom Nord Stream I, vanwege onderhoud. En Duitsland gaf Nord Stream II geen vergunning.„ Dat één onderzeese buis heel bleef, kan toeval zijn, of juist niet: „In elk geval was er geen effect op de Russische leveranties.”
Kwetsbare infrastructuur
Swistek: „Dit had wel uitwerking op de energiemarkt, de prijzen schoten omhoog. Het toonde de afhankelijkheid van Russische energie en hoe kwetsbaar onze infrastructuur is.”
De theorie van Seymour Hersh, dat het een Amerikaanse en Scandinavische operatie tijdens een NAVO-oefening was, met president Biden die op een actie zinspeelde en diens voorganger Trump die Berlijn al Amerikaans lng-gas wilde opdringen, gelooft Swistek niet: „Waarom zoveel risico nemen als het effect gering is? Dit diende geen Amerikaans economisch belang.”
Swistek was bij verschillende NAVO-operaties op de Oostzee actief: „Het is geloofwaardig dat Rusland een van de daders kan zijn. De komende jaren leveren zij sowieso geen gas.” En Moskou geeft Washington en Kiev de schuld: „Ze proberen het Westen en Oekraïne te verdelen.”
’Moeilijk navigeren’
De theorie dat een klein zeiljacht de grote operatie alleen uitvoerde, is een fabeltje, volgens Swistek. „Navigatie is moeilijk. Je moet precies op de juiste plek uitkomen. Dan heb je boten nodig die zijwaarts kunnen manoeuvreren.”
Inzake de explosieven denkt de specialist aan TNT, dat aan de buizen werd gekleefd: „Je hebt ontstekers nodig, dat loopt niet per mobiele telefonie of gps, want dat werkt daar niet. Een tijdsmechanisme is mogelijk, of via magnetische straling.”
Diepzeeduiken
Diepzeeduiken zou volgens hem moeilijk zijn, en zou vele uren of zelfs dagen in beslag hebben genomen, terwijl er in de regio veel scheepsverkeer is: „Dat was te opvallend.” Verder wijst Swistek op de extreme diepte. „Daar is het pikkedonker, je hebt lampen nodig.” Net als gedetailleerde zeekaarten en medische ondersteuning. Duikrobots en drones zijn volgens Swistek een optie, maar die passen niet op een kleine zeilboot.
De luchtbewaking van de Baltische Zee is ontoereikend, aldus de marineofficier. „Er is weinig radar en je kunt niet permanent alles in de gaten houden.”