Piloot ontsnapte met familie én helikopter uit Rusland: geheime operatie blamage voor Moskou
Peter Mijlemans
Aangepast: Gisteren, 20:17Gisteren, 18:21in Buitenland
In de propagandaoorlog kent Oekraïne zijn gelijke niet. Een dikke week geleden slaagden de inlichtingendiensten erin om een Russische piloot – mét Mi-8-helikopter – en zijn hele familie te laten overlopen, zonder dat iemand in Moskou het doorhad. Een stunt die nu in een documentaire gegoten is.
Op 23 augustus doken de eerste berichten op dat een Russische Mi-8 AMTSh helikopter op Oekraïense bodem was geland. In Kiev klonk het officieus dat de piloot was overgelopen en zijn familie in veiligheid was gebracht. Een stunt en een enorme blamage voor Rusland, luidde het triomfantelijk. Het leek een onwaarschijnlijk verhaal.
Vrijwel onmiddellijk reageerden Russische militaire bloggers. Het klopte dat een Mi-8 vermist was. De blogger Fighterbomber – gespecialiseerd in de luchtmacht – beschikte snel over veel details van het incident. De crew was blijkbaar gedesoriënteerd geraakt boven Oekraïne en had de heli op een verkeerde plaats neergezet. Daarna zou het tot een gevecht zijn gekomen waarbij de Mi-8 werd beschadigd en twee bemanningsleden werden neergeschoten. De piloot, zo schreef Fighterbomber nog, werd gegijzeld. In een tweede bericht sprak de milblogger met klem tegen dat familieleden van de piloot in Oekraïne waren. Hij had hen namelijk hoogstpersoonlijk gesproken.
Televisie
De blogger was wel heel goed op de hoogte van wat er was gebeurd ver van het front. Alleen leek er aan zijn verhaal iets niet te kloppen. De „gedesoriënteerde” crew had honderden kilometers laag over Oekraïne gevlogen, om dan recht op de Oekraïense luchtmachtbasis in Poltava te landen. Een vergissing leek onwaarschijnlijk. Dat Fighterbomber overduidelijk de imagoschade wilde beperken, maakte duidelijk hoe zwaar Rusland met het incident in de maag zat. En Kiev zou geen kans onbenut laten om wat zout in de wond te strooien.
Zondagavond dook de piloot op in een documentaire op de Oekraïense televisie. Met naam en toenaam, herkenbaar in beeld. „Niemand wil deze oorlog. U zal zien dat Oekraïne zal winnen, het is slechts een kwestie van tijd”, zegt piloot Maxim Kuzminov, met achter hem een beeld van zijn ongeschonden Mi-8.
Uit de documentaire Downed Russian pilots blijkt nu dat de hele operatie zes maanden lang nauwgezet was voorbereid door de Oekraïense militaire inlichtingendienst HUR. „Ik heb zelf contact gezocht met de dienst”, vertelt Kuzimov van het 319de Helikopterregiment. De belangrijkste reden die hem deed overlopen, was de „agressieve oorlog die Rusland heeft ontketend.” Hij wilde niet betrokken raken bij oorlogsmisdaden. „Wat nu gebeurt, is een genocide op het Oekraïense volk, ook van de Russischsprekenden. Die misdaden mogen niet verborgen blijven.” Hij riep zijn collega’s van de luchtmacht op om de strijd te staken en ook de oversteek te maken.
Beloning
De overloop-operatie begon maanden geleden, nadat de inlichtingendienst door Kuzminov was gecontacteerd. Er volgden screenings en aftastende gesprekken. Uiteindelijk reisden agenten van de HUR af naar Rusland om de familie van de piloot te ontmoeten. Er volgde de belofte om hen een veilig onderkomen in Oekraïne te bezorgen, er kwam wat startgeld op tafel. Kuzminov werd een beloning aangeboden als hij zijn gepantserde aanvalshelikopter veilig in Oekraïne aan de grond zou zetten. Want de HUR rook een stunt van formaat. Er werd gedroomd van een gelijkaardige actie als die van de Israëlische geheime dienst in 1966. De Mossad slaagde er toen in een Iraakse piloot te overtuigen over te lopen met zijn MIG-21, toen het meest geavanceerde gevechtsvliegtuig.
In de documentaire worden de documenten van de piloot getoond, de handleiding van de systemen aan boord van de Mi-8 en het interieur. De buit is niet louter symbolisch. Oekraïne krijgt nu ook inzicht in de werking van de ’Terminator’. Vooral de bepantsering en de wapensystemen waarmee zowel troepen en tanks als laagvliegende vliegtuigen, drones en heli’s kunnen worden vernietigd, zullen aandachtig zijn bestudeerd. Elk systeem heeft altijd ergens een zwak punt.
Routinevlucht wordt stunt
Kyrylo Boedanov, hoofd van de HUR, omschreef wat er gebeurde. „We slaagden erin de piloot op de juiste manier te benaderen en zijn hele familie uit Rusland te halen zonder dat iemand het merkte.”
Daarna was het wachten tot het juiste moment om de helikopter over te vliegen, zonder dat de twee andere – onwetende – bemanningsleden werden gealarmeerd. Een routinetransport zou weinig achterdocht wekken. De helikopter werd eind augustus geladen met reserveonderdelen voor andere gevechtsvliegtuigen. Die moesten van een militaire basis in Rusland naar een vliegveld in Oekraïne. Pas bij het landen op Poltava beseften de twee andere bemanningsleden dat er iets niet klopte. „Ze probeerden te ontsnappen”, zegt Boedanov. „Jammer genoeg werden ze neergeschoten. Ik wilde ze het liefst gevangennemen. Maar het is wat het is.”
Maandag werd bekendgemaakt dat de Oekraïense luchtmacht een van de volgende dagen de Mi-8 AMTSh zal inzetten tegen Rusland.