zowel voordelen als nadelen te ontdekken in dit lange stuk in het FD DEEl 1
KENNIS EN INNOVATIE
Politiek trekt verdedigingswal op tegen techreuzen
Klaas Broekhuizen 12:15
Lange tijd was industriepolitiek een vies woord in Den Haag, maar de overheid maakt een sterke comeback in de verkiezingsprogramma's, zeker als ze over de techsector gaan. Om de nationale schatten te bewaken, de macht te reguleren en de eigen tech te versterken.
Naast EU-maatregelen tegen de macht van buitenlandse big tech, moet Nederland volgens verschillende partijen zelf ook beschermingsmuren optrekken om te voorkomen dat sleutelbedrijven of -sectoren worden overgenomen.
Naast EU-maatregelen tegen de macht van buitenlandse big tech, moet Nederland volgens verschillende partijen zelf ook beschermingsmuren optrekken om te voorkomen dat sleutelbedrijven of -sectoren worden overgenomen.
De verkiezingsprogramma's van de grotere politieke partijen beloven veel actie vóór NL Tech en tégen Amerikaanse techreuzen. VVD en D66 pleiten voor herinvoering gerichte industriepolitiek: Nederlandse parels beschermen en steunen. Op hoofdthema's - privacy, mededinging, belastingen - zal de EU toch de kastanjes uit het vuur moeten halen.
Na 25 jaar digitale vrijstaat op het internet moet het maar eens afgelopen zijn met het speelkwartier. De inmiddels meer dan volwassen techsector — met al zijn uitwassen — heeft regels en wetten nodig en een overheid als marktmeester, met boetes en specifieke belastingen.
Dit beeld doemt op uit de verkiezingsprogramma's van de vier klassieke middenpartijen PvdA, D66, CDA en VVD, die mogelijk de volgende coalitiebesprekingen domineren. GroenLinks besteedt bijvoorbeeld vrijwel geen aandacht aan tech, alleen in de zin dat tech moet helpen bij verduurzaming.
De vier middenpartijen verwijzen vaak naar de Europese Unie als de grootheid die de techreuzen, vooral die uit de Verenigde Staten, op allerlei terreinen in de teugels moet zien te houden, van privacybescherming tot marktmacht. Nederland moet daarnaast zijn eigen sleutelbedrijven beschermen tegen overnames en er zijn in de begroting al miljarden gereserveerd om handen en voeten te geven aan 'eigen tech eerst'.
Met name Facebook en Google worden regelmatig als voorbeeld genoemd van alles wat verkeerd of bedreigend is. Vermoedelijk zijn juist zij in beeld omdat Amazon en Apple minder zichtbaar en dwingend aanwezig zijn in Nederland. Een enkele keer — bij de PvdA — worden Netflix en YouTube genoemd, onder meer bij het onderwerp belastingen.
Opmerkelijk binnen deze relatieve politieke eensgezindheid is dat juist de twee liberale partijen — VVD en D66 — beide voor het woord 'marktmeester' kiezen. In de zin van een overheid die paal en perk stelt aan de vrije markt. Het past wel in de nieuwe VVD-lijn dat de overheid — na tien jaar tegenovergesteld beleid — weer een grotere regierol moet krijgen.
Op de grote techthema's is de voorgenomen lijn van de vier partijen overigens vrijwel identiek aan die van de Europese Unie. De marktmacht van mono- en duopolies — lees de Amerikaanse en wellicht Chinese techgiganten — moet worden ingeperkt . Misschien moeten de grootste bedrijven zelfs wel worden opgebroken. Er moet een belasting op het verzamelen van data komen, of op zijn minst moet de omzet of de winst worden belast in het land waar die wordt gemaakt. En bijvoorbeeld niet voor de gehele Europese Unie in belastingparadijs Ierland. Frankrijk is binnen de EU een voortrekker voor deze zogenoemde 'digitaks' en heeft onlangs de eerste blauwe enveloppen naar Google en Facebook gestuurd.
Overigens komt de Europese Commissie op 15 december met zijn Digital Services Act, waarin ze naar verwachting op al deze punten haar beleid zal aanscherpen.
Terug naar een nationalistisch industriebeleid
Naast de Europese tankgrachten die de Amerikanen moeten afremmen, wordt in de politieke programma's ook een nationale verdedigingswal opgetrokken. Grote buitenlandse techbedrijven en investeerders die Nederlandse parels willen komen opvissen, moeten kunnen worden geblokkeerd. Zo zou de overheid strategische belangen kunnen nemen in sommige bedrijven. Omdat de VS en China zelf een protectionistisch techbeleid voeren, zijn Europa en Nederland wel verplicht dat ook te doen, is de achterliggende gedachte. Kees Verhoeven, Tweede Kamerlid van D66: 'Anders zijn wij het smeltende plakje kaas in hun tosti-ijzer.'
‘Anders zijn we het smeltende plakje kaas in hun tosti-ijzer’
Kees Verhoeven (D66) over noodzaak techbeleid tegen buitenlandse techgiganten
Een strategisch belang hoeft overigens geen aanslag op de schatkist te zijn. 'Die bescherming kan ook in de vorm van één bijzonder aandeel', zegt Maarten Steinbuch, wetenschappelijk directeur van Eindhoven Engine, hoogleraar aan de TU Eindhoven, serie-ondernemer, FD-columnist en geen onbekende in Haagse kringen. Steinbuch is blij met de voornemens om de overheid een grotere regierol te geven. Hij verwijst hiervoor naar Mariana Mazzucato, de in zijn ogen 'volgende winnaar van de Nobelprijs voor economie'. 'Mazzucato stelt dat de les van de coronacrisis is dat het oude denken, dat de vrije markt alles bepaalt, voorbij is', legt Steinbuch uit. 'Zelfs de VVD weet dat we weer industriepolitiek moeten gaan voeren. Dat is een enorme omslag in hun denken.'