Zonne-energie zet in Afrika het straatlicht aan
Marianne Dhenin 16:00
Na hoofdstad Kampala omarmt Jinja City in Oeganda straatverlichting op zonne-energie. Lagere energiekosten en duurzaamheid gaan hand in hand met economische groei. Zo kan er na zonsondergang worden doorgewerkt en voelen toeristen zich veiliger.
Fietsers rijden langs straatlantaarns op zonne-energie die vorig jaar februari werden geïnstalleerd in het dorp Takpapieni, in het noorden van Togo. Hollandse Hoogte / AFP
In Jinja City, de op een na grootste stad van Oeganda, ging in 2016 het licht uit. De stad had een betalingsachterstand van 1,3 miljard Oegandese shilling (€2,9 mln) bij Umeme, de grootste elektriciteitsmaatschappij van het land. Het bedrijf koppelde daarom de straatverlichting los van het elektriciteitsnet.
Overigens waren ook vóór die maatregel de meeste straten in Jinja City, een stad met 870.000 inwoners aan de noordelijke oever van het Victoriameer, onverlicht. De enige straatlantaarns stonden in het centrum en ook die haperden door veroudering en gebrekkig onderhoud. De woonwijken buiten het centrum, die zonder planning waren ontstaan en daarna door de stad waren opgeslokt, hadden nooit straatverlichting gehad.
‘Slechts een klein deel van de stad is volgens een plan aangelegd’, zegt Kennedy Kibedi, die in de toeristenindustrie van Jinja City werkt. ‘In de buitenwijken en de voorsteden is veel informele stadsontwikkeling.’
Iedere lantaarn een eigen zonnepaneel
Dat geldt voor veel grote Afrikaanse steden, zoals Nairobi, Lagos en Kampala. Toen deze steden zich uitbreidden, werden de informele nederzettingen rondom de stad opgeslokt. Omdat die bebouwing niet was aangesloten op het elektriciteitsnet, is de schaarse straatverlichting gefragmenteerd en onbetrouwbaar. Nieuwe straatverlichting aanleggen en aansluiten op het bestaande elektriciteitsnet is kostbaar.
Voor een alternatief nam het stadsbestuur een voorbeeld aan de hoofdstad Kampala, waar de straatverlichting werkt op zonne-energie. Iedere straatlantaarn heeft een eigen zonnepaneel met een accu; soms wordt een groep lantaarnpalen van stroom voorzien door een minicentrale met zonnepanelen.
115 kilometer
Tot 2014 stonden er slechts straatlantaarns langs 115 kilometer van het stedelijk wegennet. Dat wegennet is 1200 kilometer lang
Het stadsbestuur van Kampala begon in 2014 met modernisering van de straatverlichting door toepassing van zonnepanelen. Tot dan stond er slechts langs 115 kilometer van het stedelijk wegennet van 1200 kilometer straatlantaarns, die bovendien lang niet allemaal werkten.
€12.500 goedkoper uit
Toen in 2016 in Jinja City de straatverlichting van de stroom werd afgesneden, was al duidelijk dat de zonnepanelen in Kampala een succes waren. De kosten van het elektriciteitsverbruik waren flink gedaald, het aantal verkeersongelukken en verkeersdoden was afgenomen en er was een levendige nachteconomie ontstaan.
Dat jaar volgde Jinja City daarom het voorbeeld van Kampala; in drie jaar tijd werden ruim honderd straatlantaarns met zonnepanelen geplaatst. Ook hier werden de economische en sociale voordelen meteen zichtbaar. Al met het eerste project — de verlichting van 2,5 kilometer van Main Street en een paar belangrijke zijstraten in de buurt van een ziekenhuis en een marktplein — was de stad met de aanleg 55 miljoen shilling (€12.500) goedkoper uit dan met conventionele stroomvoorziening. Sindsdien zijn de besparingen alleen maar toegenomen.
60%
De aanlegkosten zijn met minstens 25% gedaald en de onderhoudskosten met liefst 60%, aldus Jinja City
Volgens de stad zijn de aanlegkosten met minstens 25% gedaald en de onderhoudskosten met liefst 60%.
‘Het belangrijkste is dat we nu veel geld besparen, dat we anders aan elektriciteit kwijt waren geweest', zegt gemeenteraadslid Bernard Mbayo. De stad genereert extra inkomsten met de verkoop van reclameruimte aan de nieuwe straatlantaarns. Met dat geld kan de stad andere problemen aanpakken, zoals die met vuilnis ophalen, en de stadsparken opknappen, zegt Mbayo.
Avonturenhoofdstad Oost-Afrika
De bedrijven in de verlichte straten draaien meer omzet, nu ze ook na zonsondergang open kunnen blijven. ‘Straatverlichting heeft onze zaak totaal veranderd’, aldus de eigenaar van een bar met restaurant op Main Street. Zowel stadsbewoners als toeristen durven nu ook na zonsondergang uit te gaan of boodschappen te doen en werknemers voelen zich veiliger als ze na hun werk naar huis lopen.
Kibedi denkt dat ook de toeristensector van Jinja City profiteert. Voordat Oeganda in verband met de coronapandemie de grenzen sloot, gold Jinja City als ‘de avonturenhoofdstad van Oost-Afrika’: je kunt boottochten maken op het Victoriameer of bungeejumpen boven de Witte Nijl (de stad ligt dichtbij de bronnen van de rivier). Toeristen komen ook voor de koloniale architectuur of voor muziekfestivals als het Nyege Nyege-festival, dat jaarlijks duizenden liefhebbers trekt.
‘We hebben het aantal toeristen enorm zien toenemen,’ zegt Kibedi, ‘en volgens mij komt dat ook door de straatverlichting, want nu zie je ook ’s avonds toeristen op straat. Ze voelen zich niet langer onveilig.’