Nederlandse recessie: terug naar 1982?
22-02-2013 09:54
Was de consument ooit pessimistischer dan nu? Jawel, ruim dertig jaar geleden. Wat de recessie van 1982 zegt over de huidige malaise.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) doet geen moeite de pil te vergulden. “Vertrouwen consument op historisch dieptepunt”, schreven de statistici donderdag.
Het voor seizoenseffecten gecorrigeerde vertrouwen van Nederlandse consumenten staat in februari op min 44. Dat is de laagste stand sinds april 1986, toen het CBS met deze reeks begon.
Nederlanders zijn dus pessimistischer dan na Zwarte Maandag in oktober 1987, somberder dan tijdens de banenloze groei van 1992, droefgeestiger dan op enig moment na de 9/11-aanslagen in 2001 en depressiever dan tijdens de Grote Recessie van 2009.
Consument sombert
Er zijn voor de consument dan ook redenen genoeg om te wanhopen. In januari kwamen er weer 21 duizend werklozen bij. De werkloosheid staat nu op 592 duizend personen of 7,5 procent van de beroepsbevolking.
Tegelijkertijd zien huiseigenaren hun bezit hard in waarde dalen. Vorige maand lag de huizenprijs 9,6 procent lager dan een jaar eerder. Dat waardeverlies komt bovenop de daling van de koopkracht die dit jaar naar verwachting meer dan een procent zal bedragen.
Geen wonder dat de consument het even niet meer ziet zitten. Maar zijn Nederlanders echt nog nooit zo pessimistisch geweest als in februari 2013? Nee, ruim dertig jaar geleden was het vertrouwen nog geringer.
Daarvoor moeten we niet kijken naar het voor seizoenseffecten gecorrigeerde consumentenvertrouwen, maar naar de originele, ongecorrigeerde cijfers. Die reeks gaat veel verder terug, tot 1972.
Krokusjes maken ons blij
Op zich is het een vreemd idee om een vertrouwenscijfer voor het seizoen te corrigeren. Maar blijkbaar heeft het CBS een seizoenspatroon gevonden, en verliezen we wat vertrouwen in de herfst en hervinden het in de lente. Krokusjes maken ons blij, vallende bladeren somber – dat werk.
Het ongecorrigeerde consumentenvertrouwen staat momenteel op min 43 (een punt hoger dan het gecorrigeerde cijfer). Ook dat is de laagste stand sinds 1986.
Maar in de periode voor 1986, toen het CBS niet maandelijks maar vier keer per jaar de stemming onder consumenten peilde, was het vertrouwen nog geringer. In oktober 1982 stond het ongecorrigeerde consumentenvertrouwen op min 48.
De verhouding pessimisten en optimisme lag toen nog schever dan nu. En ook bij de volgende meting, in januari 1983 lag het vertrouwen lager dan nu.
Schrale troost
Het is een schrale troost, maar het vertrouwen van de consument ligt dus niet op een ‘historisch dieptepunt’, zoals het CBS donderdag opschreef. Zo’n dertig jaar geleden waren we nog iets somberder.
Hadden Nederlanders in 1982 ook meer reden om somber te zijn? Misschien wel.
Net als nu zat de Nederlandse economie in 1982 midden in een hardnekkige recessie. Het bruto binnenlands product (bbp) kromp met 1,2 procent. Daarbij steekt de door het CPB verwachte krimp van een half procent in 2013 gunstig af.
Het begrotingstekort liep in 1982 op naar 6,2 procent van het bpp. Dit jaar verwacht het CPB een tekort van 3,3 procent. De staatsschuld was begin jaren tachtig wel lager dan nu. Toch moest het eerste no-nonsense-kabinet van Ruud Lubbers dat in 1982 aantrad, net als Rutte 2 nu, hard bezuinigen.
De inflatie was met 6 procent een stuk vervelender dan de kleine 3 procent van 2013. De langlopende rente stond 31 jaar geleden bijna op 10 procent. Nu is de rente met ruim 2 procent juist bijzonder laag.
Klap huizenmarkt
Belangrijker nog is dat de huizenmarkt begin jaren tachtig een nog grotere klap kreeg. Ten opzichte van de piek in 1978 waren de huizenprijzen in 1982 met ongeveer 40 procent gedaald. Dat is het dubbele van de daling tot nu toe.
Het werkloosheidspercentage was in 1982 ongeveer gelijk aan het huidige percentage.
Sombere consumenten, instortende huizenprijs, snel oplopende werkloosheid en enorme bezuinigingen die het laatste optimisme onder de bevolking smoren. Er zijn veel parallellen tussen 1982 en 2013.
Maar er is ook een essentieel verschil. De recessie van 1982 werd veroorzaakt door de oliecrises van de jaren zeventig, de loon-prijsspiraal die daardoor werd aangezwengeld en de stevige reactie daarop van centrale banken. Het was een recessie die nodig was om de inflatie onder controle te brengen.
De huidige recessie heeft een heel andere oorzaak: schuldsanering door burgers, bedrijven en overheden.
Helaas leert het verleden dat inflatie-recessies meestal korter en minder diep zijn dan schuld-recessies. Zo beschouwd is de Nederlandse consument misschien nog niet pessimistisch genoeg.
Mathijs Bouman:Z24.nl