‘Niet helemaal toerekeningsvatbaar’
De gesprekken van westerse leiders met Vladimir Poetin vergroten de zorgen, zeggen diplomaten in Brussel. Het is een combinatie van Poetins paranoia en zijn onbereikbaarheid, omdat hij vastzit in zijn eigen werkelijkheid. ‘Dat wordt gezien als echt gevaarlijk’, zegt een Navodiplomaat. ‘We houden er rekening mee dat Poetin niet helemaal toerekeningsvatbaar is.’
Historische voorbeelden voor wat er nu gebeurt zijn er eigenlijk niet. Sommige critici hebben Poetin vergeleken met Hitler, maar (los van de vraag of dat terecht is) is een cruciaal verschil onbetwist: Hitler had geen kernwapens. Russische doctrines voorzien in het gebruik van tactische, ‘kleine’ kernwapens in een conflict. ‘Escaleren om te de-escaleren’, heet dat. Experts verwachten dit niet in Oekraïne: brute, dodelijke vuurkracht van conventionele wapens, zoals clustermunitie, volstaat waarschijnlijk.
Cubacrisis
Toch is deze crisis de gevaarlijkste sinds de Cubacrisis (1962) tussen de VS en de Sovjet-Unie, zegt Ian Bremmer. Destijds stond de wereld aan de rand van de nucleaire afgrond. Maar er waren aan beide kanten wel overwegend rationele actoren, nu is daar dus twijfel over. En toen viel er wat te ruilen, ditmaal lijken de eisen van het Kremlin (de facto vertrek van de Navo uit de oostelijke lidstaten) onvervulbaar.
Wie weet bluft Poetin – dat is een oude tactiek. Het is mogelijk, maar hoe groot is de kans dat hij binnenkort terugkrabbelt? Veel wijst erop dat hij zijn doelen wil bereiken in Oekraïne – en wellicht daarbuiten – ongeacht de ‘kosten’, voor de Oekraïners zelf of de Russen, of de wereld. Dit is de man die in 2018 , gevraagd naar zijn antwoord op een vernietigende aanval op Rusland, de woorden sprak: ‘Waarom heb je een wereld nodig zonder Rusland erin?’
De Navo zegt zich prudent op te stellen, het beantwoordt de Russische nucleaire dreigementen niet, ook niet retorisch, en geeft Oekraïne niet alle steun. Maar wel wapens. De ‘economische oorlog’ lijkt een feit. Onzeker blijft de berekening die in het Kremlin wordt gemaakt, door een leider voor wie er geen weg terug lijkt. Daarmee vervaagt de scheidslijn tussen wel of niet in conflict zijn. Of in oorlog.