Een huurlingenleger kan Rusland in chaos storten
AFSHIN ELLIAN
3 uur geledenin COLUMNS
De privatisering van oorlogsvoering is een verontrustende ontwikkeling. Staten hoeven dan zelf geen verantwoordelijkheid te nemen voor dode en gewonde strijders.
De condottiere is terug van weggeweest. Condottiere verwijst naar de aanvoerder van een huurlingenleger in de late middeleeuwen en vooral in de Italiaanse steden. Er bestond geen goed georganiseerd leger dat rijke steden kon verdedigen. Alleen de grote gebieden beschikten nog over een kleine legermacht. Voor de oorlogsvoering moest men immers duizenden soldaten rekruteren, opleiden en betalen. Het waren Alexander de Grote, de antieke Perzen en de Romeinen die een grote legermacht hadden. Daarom was het huurlingenleger vooral in de middeleeuwen een onontbeerlijk verschijnsel.
De aanvoerder van een huurlingenleger (condottiere) die een bestuurlijke positie opeiste, noemde men in Italië podestà, afgeleid van het Latijnse woord potestas: macht. Een van de beroemdste condottieri in de geschiedenis is Muzio Attendolo Sforza (1369-1424). De familie Sforza werd podestà van Milaan. En zo werd deze familie de baas van Milaan en eiste ze de legale titels op. De Sforza’s werden hertog van Milaan. De oprichter van een privéleger kon zich onmisbaar maken en uitgroeien tot een politiek leider.
Business
In de twintigste eeuw, vooral vanaf de jaren 60, ontstonden in sommige derdewereldlanden huurlingenlegers. Vaak ging het om oud-militairen die hun eigen gewelddadige business wilden opzetten. De oorlogsvoering was voor sommige mensen altijd al een winstgevend verdienmodel. Deze paramilitairen waren meestal de tegenhangers van de linkse, door de Sovjet-Unie of China, gesteunde partizanengroepen. Ook hun aanvoerders werden later politiek leiders.
Met de komst van grote particuliere beveiligingsbedrijven in Amerika werd de weg vrijgemaakt voor de vorming van privélegers in democratische landen. Die mogen geen leger heten, maar ze lijken er wel op. Blackwater is wellicht het beroemdste privéleger in Amerika. Nu worden ze private military contractors genoemd. Aanvankelijk werden ze ingehuurd door staten, zoals Amerika, Canada of Australië voor moeilijke operaties in een vijandelijk land: om iemand te bevrijden of om een groep mensen te evacueren. Omdat zij geen onderdeel van een staat zijn, zou hun dood nooit tot een oorlog leiden. Ook als ze gevangen worden genomen, is dat geen reden om een oorlog te ontketenen. Dus de moderne condottiere is bedacht om juist oorlogen te voorkomen.
Na 9/11 werden private bedrijven regelmatig ingezet door de Amerikaanse regering. Vooral hun aanwezigheid in Irak leidde soms tot ellendige toestanden voor de Amerikaanse regering. Hier en daar worden de huurlingen van mensenrechtenschendingen beschuldigd. Maar ze hebben ook vaak een onmisbare bijdrage geleverd aan humanitaire operaties, zoals reddingsoperaties of de beveiliging van VN-medewerkers. Voor de westerse landen is dit soort bedrijven om verschillende redenen interessant. Ze drukken immers slechts incidenteel op de overheidsbegroting.
Wagnergroep
Rusland heeft ook een eigen huurlingenleger. De Wagnergroep heeft zijn eigen condottiere, namelijk Jevgeni Prigozjin. De Wagnergroep wordt vaak ook buiten Rusland (zoals in Syrië) ingezet. In Mali vervangt ze nu de westerse troepenmacht. De Wagnergroep is ultranationalistisch en opereert rechtstreeks in opdracht van het Kremlin. Jevgeni Prigozjin bracht zijn huurlingen naar Oekraïne om in opdracht van Vladimir Poetin de oorlog ten gunste van Rusland te beslechten. Hij kon in Oekraïne geen wonderen verrichten. Honderden huurlingen zijn daar om het leven gekomen.
Dat is de reden dat Prigozjin boos en verontwaardigd is. Hij keert zich in steeds heftigere bewoordingen tegen de Russische politici en generaals: ’Stinkende onderkruipsels, wat voeren jullie uit? Stelletje tuig! Jullie zijn het ministerie van Defensie! Maar jullie hebben geen reet gedaan. Hoe hebben jullie verdomme die aanval met drones op Moskou kunnen toelaten?’. Prigozjin wil een podestà, een politieke machthebber, worden. Dat is zijn ware intentie.
Hoe zal Prigozjin eindigen? Volgens het optimistische scenario zou hij een Russische variant van Sforza, een soort hertog van Rusland, kunnen worden. En gelet op de tegenstand zal hij gewelddadig moeten optreden om zijn macht te vestigen. Maar dat is een te rooskleurig scenario. De Russische inlichtingendiensten en militairen zullen Prigozjin niet verdragen. Hij wordt geen Sforza van Rusland. Wat hij wel kan worden, is de bron van chaos en strijd binnen de Russische samenleving en de Russische strijdkrachten.
De Russische privatisering van de oorlog is een rechtstreeks gevaar voor de stabiliteit van de Russische Federatie. Een huurlingenleger kan Rusland in chaos storten. Een instabiel Rusland is uiteindelijk ook een ernstige bedreiging voor Europa.