Groeiende armoede al zichtbaar
Experts schetsen inktzwart scenario over betalingsachterstanden en schulden
Door KOEN VAN EIJK EN MARLOU VISSER
Updated 49 min geleden
54 min geleden
in FINANCIEEL
De meeste Nederlanders kunnen een stuk minder kopen met hun geld dan vorig jaar. Onze koopkracht is met gemiddeld 6,8 procent afgenomen. Dat is sinds de jaren tachtig niet meer gebeurd. „Ook mensen die goed budgetteren kunnen de eindjes nu niet meer aan elkaar knopen.”
Door de koopkrachtdaling neemt de armoede in Nederland toe. Zat ruim 5 procent van de bevolking onder de armoedegrens, nu wordt dat bijna 8 procent. Directeur Arjan Vliegenthart van budgetinstituut Nibud luidt de noodklok. „We zien dit al bijna een jaar aankomen, maar het wordt steeds nijpender”, zegt hij. „Er zijn nu ook mensen die niets raars doen en toch niet meer kunnen rondkomen. Zij kunnen de energie en de boodschappen ook niet meer betalen. Dat is echt iets wat we de laatste maanden meer zien.”
’Regie pakken’
Het kabinet moet zo snel mogelijk de regie pakken, zegt Vliegenthart. „Op Prinsjesdag moeten er gerichte maatregelen komen om mensen te helpen. Dan kun je denken aan een verhoging van het minimumloon en uitkeringen, maar ook aan ingrepen op de uitgavenkant. In Frankrijk zijn er bijvoorbeeld maximumprijzen voor energie, België heeft een sociaal tarief. Dat kan ook. Maar er moet echt snel iets gebeuren.”
Energieleveranciers zien het al misgaan. Volgens Vattenfall betaalt momenteel een op de tien klanten 200 euro per maand te weinig. Nog eens drie op de tien stellen hun voorschot maandelijks tientjes omlaag bij. Deze huishoudens zullen hier echter bij hun jaarafrekening toch voor moeten betalen. Essent ziet ook een op de drie gezinnen binnen enkele maanden financieel in de knel komen. Nu nog zijn 1 miljoen huishoudens meer dan 10 procent van hun inkomen kwijt aan gas en stroom, maar dat worden er 2,5 miljoen, meldde Essent. Topvrouw Resi Becker sprak van een ’tsunami van betalingsproblemen’ die daar later mogelijk op volgt.
Lector schulden en incasso Nadja Jungmann (Hogeschool Utrecht) schetst een zwart scenario als dit koopkrachtverlies tot een forse toename van schuldenproblematiek zal leiden. „En de kans daarop is groot. Een deel van de mensen heeft misschien nog een buffer of kan een beroep doen op zijn netwerk, maar een deel zal zeker in de schulden belanden.” Meer schulden zorgen voor meer medische en psychische problemen en een lagere arbeidsproductiviteit, blijkt uit diverse onderzoeken. „Daarnaast zullen we zien dat gezinnen onder druk komen te staan. De schoolprestaties nemen af, en op bijvoorbeeld wijkteams en jeugdzorg wordt een groter beroep gedaan.”
Zodra mensen niet meer kunnen rondkomen, zullen ze rood staan bij de bank of hun creditcard inzetten. Daarna zullen ze in hun omgeving geld proberen te lenen. De volgende stap is meestal dat de zorgverzekering niet meer wordt betaald. „Mensen betalen eerder de rekening van hun telefoon, huur, hypotheek en energie.”
Wanbetalers
Zorgverzekeraar Achmea – bekend van merken als Zilveren Kruis, FBTO en Interpolis – ziet ’nog geen toename’ van achterstanden, regelingen en wanbetalers, meldt een woordvoerster. „Incassopartijen met wie wij samenwerken, verwachten vanaf het vierde kwartaal meer betalingsproblemen.” De woordvoerster zegt dat Achmea eraan werkt om financiële nood bij de klanten te voorkomen.
Ook bij huren gaat het al mis, ziet corporatiekoepel Aedes. Bij vier op de tien corporaties neemt het aantal betalingsachterstanden toe. Het betekent een trendbreuk. Tot vorig jaar nam de totale huurachterstand nog af; van 226 miljoen euro in 2020 naar 205 miljoen euro in 2021. „Dat de achterstanden gaan oplopen, merken we aan het toegenomen aantal telefoontjes en vragen over betalingsregelingen”, zegt een woordvoerster van Aedes. Er liggen al afspraken voor matiging van de huurstijging de komende jaren. De huren worden niet meer gekoppeld aan de inflatie maar aan de gemiddelde cao-loonstijging minus een half procent. Aedes roept het kabinet op om de eenmalige huurverlaging voor de laagste inkomens, gepland voor 2024, een jaar naar voren te halen.
Mensen die de eindjes niet meer aan elkaar kunnen knopen, raadt Nibud-directeur Vliegenthart aan zo snel mogelijk hulp te zoeken. „Dit is niet jouw schuld en je bent ook echt niet de enige. Je hoeft je echt niet te schamen als je nu niet rondkomt, dus stap naar de gemeente of schuldhulpverlening als je merkt dat je het niet meer redt.”
’Wat moet ik doen? Onder de brug gaan liggen?’
Danielle Muyzert-Heller: „Gaat dit nog een half jaar zo door, dan red ik het niet.” HIELCO KUIPERS
Danielle Muyzert-Heller (76) komt rond van haar AOW en kan de eindjes nog nét aan elkaar knopen, maar dat wordt steeds lastiger. „Ik heb vorig jaar een energiecontract afgesloten dus dat zit nog goed. Maar ik hou mijn hart vast voor als dat duurder wordt. Dat kan ik niet betalen.”
Ze merkt vooral dat de boodschappen duurder worden. „Ik ben slechtziend en kan met mijn rollator nog net naar de Lidl in de buurt, maar ik kan niet langs alle winkels voor de aanbiedingen. Bij de Albert Heijn zullen ze me sowieso niet zien. Ik bewaar altijd het bonnetje en zie alles duurder worden. Gaat dit nog een half jaar zo door, dan red ik het niet. Ik weet niet wat ik dan moet doen. Onder de brug gaan liggen? Ik kan geen baantje meer nemen.”
Muyzert-Heller verloor jong haar grote liefde en stond er alleen voor met haar dochtertje. „Het was voor ons allebei heel moeilijk. Ik wilde er voor mijn kleine meisje zijn en heb pas later een beetje gewerkt als zij op school zat. Pensioen vond ik toen niet zo belangrijk. Omdat mijn man maar een paar jaar in loondienst heeft gewerkt, kreeg ik slechts een klein nabestaandenpensioen: iets meer dan 6 euro per maand. Op aanraden van mijn neef heb ik dat afgekocht, dus nu is het alleen AOW. Sparen lukt niet meer. De overheid zou ons meer moeten helpen, maar voor mijn gevoel tellen we als ouderen niet meer mee.”