vr 24 apr 2015, 00:01
Scenario’s voor D-day in Riga
Grieks drama of Griekse redding?
Martin Visser
AMSTERDAM -
De toekomst van Griekenland in de euro is zeer onzeker. Vandaag gaan de Europese ministers van Financiën in Riga opnieuw rond de tafel om over de steun voor het Zuid-Europese land te onderhandelen. Wat zijn de scenario’s?
Europese politici en centrale bankiers buitelen de afgelopen dagen en weken over elkaar heen om iets over Griekenland te zeggen. Het komt allemaal goed, zegt de een. Een exit uit de euro is geen ramp, zegt de ander. Een Grieks bankroet is mogelijk zonder dat het land de muntunie verlaat, zegt weer een ander. De spanning loopt weer op in aanloop naar het beraad van Europese ministers van Financiën morgen in het Letse Riga. Even leek het erop dat die dag uur U zou zijn, maar inmiddels kopen Griekenland, eurogroep en het Internationaal Monetair Fonds opnieuw meer tijd.
Hoe loopt dit af? Wanneer gaat het echt mis met Griekenland? Zijn de risico’s van een Grexit wel zo beheersbaar als sommige beleidsmakers sussend zeggen? Vier scenario’s:
Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem en de Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis.
Eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem en de Griekse minister van Financiën Yanis Varoufakis.
Foto: AFP
1. Akkoord
Pessimisme alom over het tempo waarin Griekenland voortgang maakt. Verzuchtingen klinken in Brussel, in Washington, in Frankfurt, in Den Haag. Maar dat betekent nog niet dat de missie kansloos is.
Sterker nog, eurogroepvoorzitter Jeroen Dijsselbloem deed eerder deze week een poging nog enig optimisme uit te stralen. Volgens hem zit er wel degelijk schot in de onderhandelingen met de Griekse regering. „Zo nodig nemen we een paar weken extra.”
Eind februari is het lopende steunprogramma voor Griekenland met vier maanden verlengd, tot eind juni. Om aanspraak te kunnen maken op het laatste deel van de noodlening van €7,2 miljard zouden nieuwe bezuinigings- en hervormingsplannen eind april moeten worden goedgekeurd.
Maar die afspraak is in de prullenbak beland. Nog een beetje tijdrekken kan prima, zo denken de onderhandelaars. Griekenland schraapt de laatste centen bij elkaar en houdt het nog wel eventjes uit.
In dit optimistische scenario ligt er op 11 mei, als er weer een eurogroepvergadering is, een akkoord met de Grieken. Als ze meteen de miljarden krijgen overgemaakt, kunnen ze op 12 mei een forse aflossing aan het IMF betalen. De Griekse aflossingen aan de Europese Centrale Bank voor juli en augustus zijn dan ook veiliggesteld.
Probleem is nog wel dat na een akkoord over het laatste partje van de lopende noodlening wel weer een derde steunpakket moet worden afgesproken. Griekenland kan zich immers niet zelf financieren op de markt. Wie dan leeft, wie dan zorgt, zullen Europese beleidsmakers nu denken.
Foto: ANP
2. Faillissement
Griekenland is nu bezig geld bij elkaar te schrapen. Daarvoor worden alle mogelijkheden aangesproken. Zo moeten ook lagere overheden hun bijdrage leveren. De ambtenarensalarissen en -pensioenen moeten immers worden betaald.
Hoelang Griekenland nog zonder het laatste deel van de noodlening kan, is onduidelijk. In februari leek het erop dat het land mogelijk al deze maand in betalingsproblemen zou komen. De Griekse regering vroeg niet voor niets aan het IMF om aflossingen later te mogen doen. Dat verzoek is krachtig afgewezen door IMF-directeur Christine Lagarde.
De verwachting is nu dat Griekenland de geplande aflossing van ruim €750 miljoen aan het IMF op 12 mei niet kan betalen. Of de regering moet ervoor kiezen geen salarissen uit te betalen. Als er geen akkoord is met de instituties, die tot voor kort nog trojka heetten, en Griekenland kan het IMF niet afbetalen, dan is het land officieel failliet.
Een bankroet betekent niet automatisch een exit uit de euro. Dijsselbloem speculeerde eerder al voor de vuist weg wat de Grieken dan te doen staat. De grenzen zullen dicht moeten om kapitaalvlucht te voorkomen en bij een dreigende bankrun zullen ook de Griekse banken moeten worden gesloten.
Cypriotische toestanden dus. Ook dat land trad op die manier op. Alleen met een belangrijk verschil: Cyprus werd op dat moment financieel gesteund en er was een plan voor de banken. In dit scenario voor Griekenland is er geen sprake van steun. De vraag is hoelang de Europese Centrale Bank dan nog toestaat dat de Griekse banken overeind worden gehouden met geld van de Griekse centrale bank.
Dit scenario kan alleen werken als er ondanks het faillissement toch zicht is op een akkoord. Dan is er een tijdje veel gedoe en veel paniek, maar komt het noodgeld op een later moment alsnog.
Foto: bloomberg
3. Euro-exit
Is er geen zicht op een akkoord en Griekenland is failliet, dan ziet het er dramatisch uit. Door het wegvallen van vertrouwen van beleggers, bedrijven en consumenten komt het bancaire systeem onder zware druk te staan. Alleen met het sluiten van grenzen is kapitaalvlucht tegen te gaan.
De kans is groot dat de Griekse banken op zeker moment niet meer solvabel zijn. Op dat moment kan de ECB steun door de Griekse centrale bank niet meer toestaan. Om een totale ineenstorting van de bankensector te voorkomen, kan de Griekse centrale bank dan bijna niet anders meer dan toch de banken te blijven steunen. Tegen de zin van de ECB in.
Griekenland zal dan worden afgesloten van het betalingsverkeer in de eurozone. De Grexit is daarmee een feit. De Griekse euro is daarmee geen gewone euro meer. Het land rest niets anders dan de eigen munt te herintroduceren, wellicht met de euro als parallelle munt er nog een tijdje naast.
Er kan ook een politieke reden zijn om op een Grexit aan te koersen. Want is het politiek houdbaar dat één van de leden van de muntunie zich niet aan de afspraken houdt?
Is Griekenland te handhaven in de eurozone als het de betalingen aan de ECB niet voldoet? Wat doet de Griekse minister van Financiën dan nog in de eurogroep? Wat doet de Griekse centrale bankier dan nog in het ECB-bestuur?
Hoe graag Europese politici een Grexit misschien ook willen voorkomen, de politieke verhoudingen maken het wellicht onmogelijk om het failliete land gewoon in de euro te laten zitten. Hoe Griekenland vervolgens wordt geholpen bij een euro-exit is dan wel een netelige kwestie.
Foto: bloomberg
4. EU-exit
Dit scenario is het minst waarschijnlijk. Maar om twee redenen toch niet geheel ondenkbaar. Formeel is namelijk voor een uittrede uit de euro niets geregeld.
Wat wel vastligt is dat een euroland lid moet zijn van de EU. Zet je Griekenland uit de Unie, dan moet het land logischerwijs ook de euro inleveren. Vermoedelijk passen tegen die tijd de Europese leiders wel weer een mouw aan dit juridische probleem.
Maar ook in dit scenario is de vraag hoe wenselijk het is een wanbetaler in de EU-geledingen te hebben. Wat moet Griekenland in de Europese familie als het zich niet wenst te houden aan gemaakte afspraken? In het licht van de Britse discussie over EU-lidmaatschap zullen de meeste Europese leiders dit scenario echter zeer onwenselijk vinden.
Het laat duidelijk zien wat er voor Griekenland én de eurozone op het spel staat. De ministers van Financiën van de eurolanden (de eurogroep) komen vanag 09.00 bijeen in de Letse hoofdstad Riga, maar de kans is klein dat er al een deal komt, hoewel de bodem van de schatkist voor de Grieken steeds meer in zicht komt.