Elf misvattingen in het stikstofconflict
Na de boerendemonstraties deze maand protesteren woensdag de bouwers tegen het stikstof- en milieubeleid. Bij de protesten passeren veel schijnbare feiten de revue. Elf van de grootste dwalingen op een rij.
1 Cacaoboeren
Het is schadelijk de landbouw te beperken vanwege de stikstofkwestie. Want, stelt boerenkoepel LTO, 'de toegevoegde waarde van het “agrocomplex” was in 2016 €52 mrd, oftewel 8,3% van de Nederlandse economie'. LTO gebruikt daarbij de Wageningse database Agrimatie als bron. Die berekent op haar site de toegevoegde waarde van het agrocomplex, ofwel de agroketen, op 7,4% van het bruto binnenlands product (bbp).
Maar volgens Agrimatie-onderzoeker David Verhoog zijn deze cijfers 'niet up-to-date'. Agrimatie gaat de toegevoegde waarde van de landbouw herzien en voortaan in navolging van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) uitdrukken in een percentage van het bbp. Volgens Verhoog komt de toegevoegde waarde van de agrarische keten dan uit op €49 mrd in 2016 en €50,6 mrd in 2017 - in beide jaren 6,9% van het bbp.
6,9% is al een stuk minder dan 8,3%. En dan ziet Agrimatie de agrarische keten nog ruim. De instelling telt bijvoorbeeld de chocolade-industrie mee, hoewel in Nederland geen cacaoboon wordt geoogst. Ook de voedings- en genotmiddelenindustrie, machine- en kassenbouwers en transporteurs wegen mee in die 6,9%. 'Het geheel aan directe en indirecte activiteiten rond de agrarische sector kan als een samenhangend geheel worden gezien', motiveert Agrimatie.
Het CBS hanteert een andere definitie en beperkt de land-, tuinbouw en visserij tot de primaire producenten en hun directe dienstverleners. Dat verlaagt de toegevoegde waarde van de landbouwsector tot €10,7 mrd vorig jaar, of 1,4% van het bbp. Een schijntje van de 8,3% waarover LTO het heeft. De bouw, waarmee de landbouw concurreert om de schaarse stikstofgebruiksruimte, is goed voor ongeveer driemaal de toegevoegde waarde van de landbouw.
2 Driekwart export
'Geen boeren, geen eten' was een dominante slogan van boze boeren deze maand. Dreigt honger voor Nederland als de veehouderij vanwege stikstof wordt beperkt? Met €90 mrd export vorig jaar was het ruim gedefinieerde Nederlandse agrocomplex de tweede landbouwexporteur ter wereld. Hierin telt €25 mrd wederuitvoer mee als Nederlandse agrarische export. Volgens Agrimatie exporteert het Nederlandse agrocomplex driekwart van zijn productie.
Dat Nederland ver verwijderd is van een situatie waarin de bevolking honger lijdt, blijkt uit een rapport van Wageningen Universiteit & Research: de hoeveelheid door Nederlandse boeren geproduceerde eieren, vlees, zuivel, aardappelen, groenten en suiker is twee tot zevenmaal zo veel als wat Nederland eet. De landbouw produceert nu alleen te weinig graan en fruit om aan de binnenlandse vraag te voldoen.
Die deeltekorten kan Nederland volgens Wageningen goed oplossen met andere gewaskeuzes. Ook als de landbouwexport stilvalt, en als spiegelbeeld van dit extreme scenario de import stopt - zoals Farmers Defence Force-woordvoerder Bart Kemp op 1 oktober leek te bepleiten met zijn oproep alleen nog 'Nederlands voedsel in restaurants en overheidsinstellingen' te serveren - kan Nederland volgens het Wageningse rapport 17 miljoen inwoners voeden. Slechts met de helft van het huidige landbouwareaal. Zelfs dan 'hoeft geen enkele Nederlander honger te lijden'. Het menu wordt dan wel soberder en eenzijdiger.
3 Veedichtheid
De Farmers Defence Force heeft op de tweede boerendemonstratie geëist dat er geen dier minder mag worden gehouden in Nederland. Maar zelfs in het onwaarschijnlijke geval dat Nederland de oproep van D66-kamerlid Tjeerd de Groot voor een halvering van de veestapel navolgt, is er in Nederland volgens Eurostat nog ruim tweemaal zoveel vee per hectare als het Europees gemiddelde. Nergens in de EU zijn er nu zo veel koeien, varkens, geiten, schapen, paarden en kippen per hectare landbouwgrond als in Nederland: 3,8. De gemiddelde Europese veedichtheid is nu 0,8.
4 Megastallenparadox
Groepen als 'Varkens in Nood' en 'Wakker Dier' eisen strengere milieunormen en dierenwelzijnsregels voor de veehouderij. Zij zijn tegen megastallen. Volgens de Producenten Organisatie Varkenshouderij daalde sinds 2000 het aantal varkensboeren met 70% tot 4301. Tegelijk verdrievoudigde het aantal varkens per bedrijf. Alleen door schaalvergroting kunnen varkenshouders de nieuwe schone stalsystemen betalen. De paradox is dat kritiek op de intensieve veehouderij tot intensivering van de veehouderij leidt.
5 Zakjes Pokon
Desirée Uitzetter en Jan Fokkema van de vereniging van projectontwikkelaars Neprom vinden activiteiten oké bij 'minder dan 1 gram stikstof per hectare, minder dan de inhoud van een zakje Pokon voor bij de kamerplanten'.
LTO meldt dat het gemiddelde 'stikstofoverschot' per hectare landbouwgrond in Nederland 130 kilo stikstof per jaar is. Dat is 650 kilo kunstmest per hectare per jaar. Dat zijn 65.000 zakjes Pokon, of Chrysal zoals de voeding voor snijbloemen heet die de consument standaard in een 10-grams-zakje van de bloemist meekrijgt.
De oproep van boerenleider Sieta van Keimpema op 16 oktober op het Malieveld aan Nederland om de lagere Duitse stikstofnormen in te voeren, biedt weinig soelaas, want Nederland heeft in Brussel een uitzondering bedongen, waardoor op Nederlandse zandgrond 60 kilo stikstof (ofwel 300 kilo kunstmest of 30.000 zakjes Pokon/Chrysal) per hectare per jaar meer is toegestaan dan in omringende landen. Deze uitzonderingsregel staat op het spel als Nederland de Europese normen overschrijdt. Per extra zakje Pokon voor de bouw dreigt Nederland zo een gebruiksruimte van 30.000 zakjes Pokon in te leveren.
6 Stikstofexporteur
Volgens het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) komt 32% van de stikstofneerslag in Nederland uit het buitenland. Reden voor PVV-kamerlid Roy van Aalst om te bepleiten ‘de grenzen dicht te doen voor de stikstof vanuit het buitenland’. Hij ziet over het hoofd dat Nederland netto stikstofverbindingen exporteert. Het buitenland ontvangt driemaal zoveel stikstof uit Nederland dan Nederland aan stikstof uit het buitenland incasseert.